- Μηνύματα
- 28.176
- Reaction score
- 59
«Κind of blue», «Sketches of Spain»: τα θρυλικά άλμπουμ γίνονται 50 ετών
Όταν ο Μάιλς Ντέιβις έγραψε τη jazz story
ΔΥΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ ΗΡΘΑΝ ΣΤΟ ΦΩΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ
ΑΚΡΙΒΩΣ ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ, ΟΤΑΝ Ο ΜΑΪΛΣ ΝΤΕΪΒΙΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ ΑΠΟ ΕΚΛΕΚΤΟΥΣ ΣΟΛΙΣΤΕΣ
ΚΛΕΙΣΤΗΚΑΝ ΜΕ ΣΧΕΔΟΝ ΑΔΕΙΕΣ ΠΑΡΤΙΤΟΥΡΕΣ ΣΕ ΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΧΑΤΑΝ
«Αλλόκοτο για μερικούς, αριστούργημα για τους περισσότερους, αποτυχημένο (τουλάχιστον σε σχέση με τις προθέσεις του) για τον ίδιο το δημιουργό του, το "Κind of Βlue" οδήγησε τον Μάιλς Ντέιβις σ΄ ένα στιγμιαίο αδιέξοδο από το οποίο, μερικούς μήνες αργότερα, το "Sketches of Spain" θα λειτουργούσε σαν στιγμιαία δίοδος διαφυγής». Με αυτά τα λόγια ο Φρανκ Μπερζερό διευθυντής του γαλλικού περιοδικού «jazz magazine» περιγράφει με τον πιο περιεκτικό τρόπο τον λαβύρινθο της μουσικής σκέψης του μεγάλου τρομπετίστα. Μια διαδρομή γεμάτη εσωτερικές αντιφάσεις που, ακριβώς πριν από 50 χρόνια, γεφυρώθηκαν φέρνοντας στο φως δύο αριστουργήματα της μουσικής του εικοστού αιώνα.
Το σκηνικό
Τον Μάρτιο του ΄59 καμιά δεκαριά άνθρωποι περνούν την πόρτα μιας παλιάς ορθόδοξης εκκλησίας στην 30ή οδό του Μανχάταν. Είναι το στούντιο ηχογράφησης, το περίφημο 30th Street Studio. Η ακουστική είναι εκπληκτική. Η φυσική αντήχηση και η πανταχού παρουσία του ξύλου εγγυώνται τόσο τη θέρμη όσο και την καθαρότητα του ήχου. Τα μικρόφωνα στήνονται προς τα πάνω για να συλλάβουν τον ήχο στον χώρο. Εκεί μέσα διαδραματίστηκε μία από τις πιο σημαντικές μουσικές πράξεις στην ιστορία της τζαζ. Για πολλούς η πιο ολοκληρωμένη. Εκεί γεννήθηκε το «Κind of Βlue».
Τα πρόσωπα
Η τρομπέτα του Μάιλς Ντέιβις, το άλτο σαξόφωνο του Τζούλιαν Κάνονμπολ Άντερλι, το τενόρο σαξόφωνο του Τζον Κολτρέιν, το κοντραμπάσο του Πολ Τσέιμπερς, τα ντραμς του Τζίμι Κομπ κι ένα καλοκουρδισμένο Steinway&sons που στο κλαβιέ του θα καθήσει για ένα κομμάτι ο Ουίντον Κέλι και για τα υπόλοιπα τέσσερα ο Μπιλ Έβανς. Αυτή είναι η ορχήστρα. Είναι ακόμα παρόντες ο φωτογράφος Ντον Χάνστιν, ο παραγωγός Ίρβινγκ Τάουνσεντ και τρεις τεχνικοί ήχου. Οι παρτιτούρες, σχεδόν λευκά χαρτιά, δεν αποτελούν παρά «γενικόλογες» οδηγίες. Αφορούν κυρίως στην εκφορά του μουσικού λόγου και στη φιλοσοφία του modal (τροπικού) αυτοσχεδιασμού: μια αντίληψη για την αρμονία που μπορεί να εξασφαλίσει στον σολίστα μεγαλύτερη αυτοσχεδιαστική ελευθερία. Ο σκηνοθέτης
«Τη μουσική του "Κind Οf Βlue" δεν την έγραψα σε παρτιτούρες. Έφερνα μόνο κάτι προσχέδια γιατί ήθελα οι μουσικοί να βγάλουν όλον τον αυθορμητισμό στο παίξιμό τους, όπως είχα δει να γίνεται στα αφρικάνικα μπαλέτα ανάμεσα στους χορευτές, τους τυμπανιστές και στον τύπο που έπαιζε καλίμπα» (ελάσματα πάνω σε μια ξύλινη βάση που παίζονται με τους αντίχειρες)» («Μάιλς αυτοβιογραφία» μτφρ. Μαριλένα Μασσάρου, Εκδ. Σέλας).
Κι εδώ ακριβώς είναι που αρχίζει το παιχνίδι της μνήμης. Τα αφρικανικά μπαλέτα που είχε δει ο Μάιλς πριν από λίγο καιρό στη Νέα Υόρκη ήταν μόνο ένας συνειρμός που πυροδότησε την έκρηξη της μνήμης των παιδικών του χρόνων. Και είναι αυτή η μνήμη που θα γεννήσει τα κομμάτια του «Κind of Βlue». Για εκείνον όμως αυτές οι συγκεχυμένες μνήμες δεν θα αναβιώσουν, τουλάχιστον με τον τρόπο που είχε φανταστεί. Αντίθετα θα θολώσουν ακόμα περισσότερο, διυλισμένες μέσα από τη δημιουργικότητα εκείνων με τους οποίους μοιράστηκε την εμπειρία της αναβίωσής τους.
«Έγραψα αυτά τα μπλουζ προσπαθώντας να ζήσω αυτό που είχα νιώσει όταν ήμουνα έξι χρονών, τότε που περπατούσα με τον ξάδελφό μου σ΄ ένα σκοτεινό δρόμο του Αρκάνσας... Έλα όμως που γράφεις κάτι και οι άλλοι το παίρνουν σαν ερέθισμα για να παίξουν αυτά που θέλουν εκείνοι, κι έτσι τελικά αποπροσανατολίζεσαι από τον τελικό σου στόχο. Άλλα είχα στο μυαλό μου και άλλα βγήκανε στην πορεία».
Δεν ήταν όμως μόνον αυτός ο λόγος που ο δίσκος αυτός δεν επαλήθευσε τις προθέσεις του. Ήταν οι μεγάλες αντιφάσεις ανάμεσα στις μνήμες και στο παρόν του. Ήταν πράγματι πολύ δύσκολο να συγκεράσει τη μακρινή, αόρατη αφρικάνικη μνήμη της καλίμπα με τα βιώματα της Μαύρης Εκκλησίας του γκόσπελ και του μπλουζ της παιδικής του ηλικίας με το «4ο κοντσέρτο για πιάνο» του Ραχμάνινοφ και το «Κοντσέρτο για αριστερό χέρι και ορχήστρα» του Ραβέλ που άκουγε για μήνες ολόκληρους παρέα με τον Μπιλ Έβανς.
«Όλα αυτά έβγαιναν, κατά κάποιο τρόπο, στο παίξιμό μας. Όταν λέω στον κόσμο ότι δεν κατάφερα να βγάλω εκείνον ακριβώς τον ήχο της αφρικάνικης καλίμπα, με παίρνουνε για τρελό. Όλοι είπαν ότι ο δίσκος ήταν ένα αριστούργημα (κι εγώ έμεινα κατενθουσιασμένος). Αυτό όμως που ήθελα να πετύχω ιδίως στο "Αll Βlues" και στο "So What" δεν το κατάφερα».
Το πιάνο του Μπιλ Έβανς και το τενόρο σαξόφωνο του Τζον Κολτρέιν είναι αναμφισβήτητα οι δύο μεγάλοι συμπρωταγωνιστές αυτής της τόσο ολοκληρωμένης αισθητικής πρότασης. Χωρίς τη λόγια μουσική σκέψη που κομίζει ο Έβανς και τη φλογερή αυτοσχεδιαστική φλέβα του Κολτρέιν που πάνω της προβάλλονται όλες οι νεωτεριστικές αντιλήψεις της εποχής εκείνης, ο δίσκος αυτός θα ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό. Ο Μάιλς Ντέιβις, μερικούς μήνες αργότερα. θα αναχωρούσε εξουθενωμένος από τις μνήμες του μπλουζ για μια ανάπαυλα στη χώρα του φλαμένκο
Όταν ο Μάιλς Ντέιβις έγραψε τη jazz story
ΔΥΟ ΑΡΙΣΤΟΥΡΓΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΤΟΥ 20ού ΑΙΩΝΑ ΗΡΘΑΝ ΣΤΟ ΦΩΣ ΠΡΙΝ ΑΠΟ
ΑΚΡΙΒΩΣ ΠΕΝΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ, ΟΤΑΝ Ο ΜΑΪΛΣ ΝΤΕΪΒΙΣ ΚΑΙ ΜΙΑ ΠΑΡΕΑ ΑΠΟ ΕΚΛΕΚΤΟΥΣ ΣΟΛΙΣΤΕΣ
ΚΛΕΙΣΤΗΚΑΝ ΜΕ ΣΧΕΔΟΝ ΑΔΕΙΕΣ ΠΑΡΤΙΤΟΥΡΕΣ ΣΕ ΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΜΑΝΧΑΤΑΝ
«Αλλόκοτο για μερικούς, αριστούργημα για τους περισσότερους, αποτυχημένο (τουλάχιστον σε σχέση με τις προθέσεις του) για τον ίδιο το δημιουργό του, το "Κind of Βlue" οδήγησε τον Μάιλς Ντέιβις σ΄ ένα στιγμιαίο αδιέξοδο από το οποίο, μερικούς μήνες αργότερα, το "Sketches of Spain" θα λειτουργούσε σαν στιγμιαία δίοδος διαφυγής». Με αυτά τα λόγια ο Φρανκ Μπερζερό διευθυντής του γαλλικού περιοδικού «jazz magazine» περιγράφει με τον πιο περιεκτικό τρόπο τον λαβύρινθο της μουσικής σκέψης του μεγάλου τρομπετίστα. Μια διαδρομή γεμάτη εσωτερικές αντιφάσεις που, ακριβώς πριν από 50 χρόνια, γεφυρώθηκαν φέρνοντας στο φως δύο αριστουργήματα της μουσικής του εικοστού αιώνα.
Το σκηνικό
Τον Μάρτιο του ΄59 καμιά δεκαριά άνθρωποι περνούν την πόρτα μιας παλιάς ορθόδοξης εκκλησίας στην 30ή οδό του Μανχάταν. Είναι το στούντιο ηχογράφησης, το περίφημο 30th Street Studio. Η ακουστική είναι εκπληκτική. Η φυσική αντήχηση και η πανταχού παρουσία του ξύλου εγγυώνται τόσο τη θέρμη όσο και την καθαρότητα του ήχου. Τα μικρόφωνα στήνονται προς τα πάνω για να συλλάβουν τον ήχο στον χώρο. Εκεί μέσα διαδραματίστηκε μία από τις πιο σημαντικές μουσικές πράξεις στην ιστορία της τζαζ. Για πολλούς η πιο ολοκληρωμένη. Εκεί γεννήθηκε το «Κind of Βlue».
Τα πρόσωπα
Η τρομπέτα του Μάιλς Ντέιβις, το άλτο σαξόφωνο του Τζούλιαν Κάνονμπολ Άντερλι, το τενόρο σαξόφωνο του Τζον Κολτρέιν, το κοντραμπάσο του Πολ Τσέιμπερς, τα ντραμς του Τζίμι Κομπ κι ένα καλοκουρδισμένο Steinway&sons που στο κλαβιέ του θα καθήσει για ένα κομμάτι ο Ουίντον Κέλι και για τα υπόλοιπα τέσσερα ο Μπιλ Έβανς. Αυτή είναι η ορχήστρα. Είναι ακόμα παρόντες ο φωτογράφος Ντον Χάνστιν, ο παραγωγός Ίρβινγκ Τάουνσεντ και τρεις τεχνικοί ήχου. Οι παρτιτούρες, σχεδόν λευκά χαρτιά, δεν αποτελούν παρά «γενικόλογες» οδηγίες. Αφορούν κυρίως στην εκφορά του μουσικού λόγου και στη φιλοσοφία του modal (τροπικού) αυτοσχεδιασμού: μια αντίληψη για την αρμονία που μπορεί να εξασφαλίσει στον σολίστα μεγαλύτερη αυτοσχεδιαστική ελευθερία. Ο σκηνοθέτης
«Τη μουσική του "Κind Οf Βlue" δεν την έγραψα σε παρτιτούρες. Έφερνα μόνο κάτι προσχέδια γιατί ήθελα οι μουσικοί να βγάλουν όλον τον αυθορμητισμό στο παίξιμό τους, όπως είχα δει να γίνεται στα αφρικάνικα μπαλέτα ανάμεσα στους χορευτές, τους τυμπανιστές και στον τύπο που έπαιζε καλίμπα» (ελάσματα πάνω σε μια ξύλινη βάση που παίζονται με τους αντίχειρες)» («Μάιλς αυτοβιογραφία» μτφρ. Μαριλένα Μασσάρου, Εκδ. Σέλας).
Κι εδώ ακριβώς είναι που αρχίζει το παιχνίδι της μνήμης. Τα αφρικανικά μπαλέτα που είχε δει ο Μάιλς πριν από λίγο καιρό στη Νέα Υόρκη ήταν μόνο ένας συνειρμός που πυροδότησε την έκρηξη της μνήμης των παιδικών του χρόνων. Και είναι αυτή η μνήμη που θα γεννήσει τα κομμάτια του «Κind of Βlue». Για εκείνον όμως αυτές οι συγκεχυμένες μνήμες δεν θα αναβιώσουν, τουλάχιστον με τον τρόπο που είχε φανταστεί. Αντίθετα θα θολώσουν ακόμα περισσότερο, διυλισμένες μέσα από τη δημιουργικότητα εκείνων με τους οποίους μοιράστηκε την εμπειρία της αναβίωσής τους.
«Έγραψα αυτά τα μπλουζ προσπαθώντας να ζήσω αυτό που είχα νιώσει όταν ήμουνα έξι χρονών, τότε που περπατούσα με τον ξάδελφό μου σ΄ ένα σκοτεινό δρόμο του Αρκάνσας... Έλα όμως που γράφεις κάτι και οι άλλοι το παίρνουν σαν ερέθισμα για να παίξουν αυτά που θέλουν εκείνοι, κι έτσι τελικά αποπροσανατολίζεσαι από τον τελικό σου στόχο. Άλλα είχα στο μυαλό μου και άλλα βγήκανε στην πορεία».
Δεν ήταν όμως μόνον αυτός ο λόγος που ο δίσκος αυτός δεν επαλήθευσε τις προθέσεις του. Ήταν οι μεγάλες αντιφάσεις ανάμεσα στις μνήμες και στο παρόν του. Ήταν πράγματι πολύ δύσκολο να συγκεράσει τη μακρινή, αόρατη αφρικάνικη μνήμη της καλίμπα με τα βιώματα της Μαύρης Εκκλησίας του γκόσπελ και του μπλουζ της παιδικής του ηλικίας με το «4ο κοντσέρτο για πιάνο» του Ραχμάνινοφ και το «Κοντσέρτο για αριστερό χέρι και ορχήστρα» του Ραβέλ που άκουγε για μήνες ολόκληρους παρέα με τον Μπιλ Έβανς.
«Όλα αυτά έβγαιναν, κατά κάποιο τρόπο, στο παίξιμό μας. Όταν λέω στον κόσμο ότι δεν κατάφερα να βγάλω εκείνον ακριβώς τον ήχο της αφρικάνικης καλίμπα, με παίρνουνε για τρελό. Όλοι είπαν ότι ο δίσκος ήταν ένα αριστούργημα (κι εγώ έμεινα κατενθουσιασμένος). Αυτό όμως που ήθελα να πετύχω ιδίως στο "Αll Βlues" και στο "So What" δεν το κατάφερα».
Το πιάνο του Μπιλ Έβανς και το τενόρο σαξόφωνο του Τζον Κολτρέιν είναι αναμφισβήτητα οι δύο μεγάλοι συμπρωταγωνιστές αυτής της τόσο ολοκληρωμένης αισθητικής πρότασης. Χωρίς τη λόγια μουσική σκέψη που κομίζει ο Έβανς και τη φλογερή αυτοσχεδιαστική φλέβα του Κολτρέιν που πάνω της προβάλλονται όλες οι νεωτεριστικές αντιλήψεις της εποχής εκείνης, ο δίσκος αυτός θα ήταν κάτι εντελώς διαφορετικό. Ο Μάιλς Ντέιβις, μερικούς μήνες αργότερα. θα αναχωρούσε εξουθενωμένος από τις μνήμες του μπλουζ για μια ανάπαυλα στη χώρα του φλαμένκο
