ΜΟΥΣΙΚΗ ΤΖΑΖ (Jazz)
Για την Jazz μουσική έχουν γίνει πολλές σοβαρές συζητήσεις και θα γίνονται διαρκώς εφόσον υπάρχουν οπαδοί της παλιάς μουσικής Jazz της Ν. Ορλεάνης, καθώς επίσης και λάτρεις της σύγχρονης εξέλιξής της.
Αυτό το είδος μουσικής πήρε μεγάλες κοινωνικές διαστάσεις και επηρέασε τη μουσική εξέλιξη της Αμερικάνικης κουλτούρας. Ταυτόχρονα επηρέασε ηθικά και πολιτιστικά ένα μεγάλο κομμάτι της τότε αναπτυσσομένης κοινωνίας.
Αναζητώντας τις πηγές της δημιουργίας της Jazz , ανακαλύπτουμε ότι βρίσκονται στη μουσική της Δ. Αφρικής , της Καραϊβικής, της Αμερικής, στα λαϊκά νέγρικα τραγούδια (Blues), στα (Spirituals) θρησκευτικά τραγούδια των μαύρων, στους ήχους από λαϊκές ορχήστρες και ορισμένα είδη δυτικής μουσικής όπως εμβατήρια , πόλκες και καντρίλιες.
Το κύριο χαρακτηριστικό της μουσικής Jazz είναι η δυνατότητα του αυθόρμητου αυτοσχεδιασμού, η μίξη καινούργιων μουσικών στοιχείων παρμένα από ένα νέο περιβάλλον μιας άγνωστης χώρας και η εξελικτική της πορείας.
Οι ρίζες της μουσικής τέχνης των μαύρων της Αμερικής είναι συνυφασμένες με τραγικά ιστορικά γεγονότα και καταστάσεις της φυλής τους.
Το 1619 – 1865 δουλέμποροι έφερναν τεράστια καραβάνια μαύρων δούλων από την Αφρική, κάτω αφάνταστα αντίξοες συνθήκες, με αποτέλεσμα πάνω από 30 εκατομμύρια μαύροι να βρουν τραγικό θάνατο στον δρόμο προς την Αμερική.
Η Οδύσσεια του εκπατρισμού, οι αναμνήσεις από τις κακουχίες που πέρασαν κατά την διάρκεια της μεταφοράς τους στην ξένη γη της Αμερικής, τη δουλεία που γνώρισαν φτάνοντας σε αυτή τη χώρα, τον κατατρεγμό, τις φυλετικές διακρίσεις, όλα αυτά έκαναν τους μαύρους να στραφούν στην μουσική και συγκεκριμένα στο τραγούδι.
Το τραγούδι ήταν γι αυτούς όχι μόνο μέσο έκφρασης ή κάθαρσης από τα βάσανα που περνούσαν αλλά και μια ευκαιρία να περάσουν τα δικά τους μηνύματα που δεν ήταν άλλα από την Ελευθερία και την φύλαξη των παραδόσεων της χαμένης τους πατρίδας.
Αυτά τους τα τραγούδια που πολλές φορές τραγουδούσαν όλοι μαζί στη δουλειά τα λεγόμενα (work songs) τα συνόδευαν με τουμπελέκι ή αυτοσχέδια φλογέρα γιατί τίποτε άλλο δεν τους επιτρεπόταν.
Κάτω απʼ όλη αυτή την πίεση, η ρυθμική τους ικανότητα, η ερμηνεία στα τραγούδια τους , ο αυθορμητισμός τους , η μεγάλη μουσικότητα που τους διακατείχε , κατάφεραν να χτίσουν τα πρώτα τους τραγούδια με εξαιρετικό ρυθμό , πλούσια αρμονία και δυνατή μελωδικότητα.
Με τα χρόνια οι μαύροι αποκτήσανε περισσότερες δυνατότητες στο να μάθουν κάποιο μουσικό όργανο και πρώτα απʼόλα τα πνευστά τρομπόνι, σάλπιγγα , κλαρινέτο τρομπέτα.
Έτσι δημιουργήθηκε η πρώτη Jazz μουσική η λεγόμενη αρχαϊκή Jazz της Νέας Ορλεάνης και παρατηρούμε το πρώτο πέρασμα από τη φωνητική μουσική των μαύρων στην περιοχή της ενόργανης μουσικής.
Εμφανίζονται στην έβδομη δεκαετία του 19ου αιώνα τα μπλουζ και τα μπούγκι-βούγκι.
Έχοντας μεγάλη ικανότητα στο τραγούδι αναγκάζουν και τα ίδια τα πνευστά μουσικά όργανα να τραγουδάνε και αυτά , μέσα από εφαρμογές και μουσικά τεχνάσματα όπως το γκλισάντο (γλιστρήματα του ήχου) παραπονιάρικους ήχους πολύ ψηλούς, τραχύς ήχους (τους λεγόμενους βρώμικους) όπως και τέταρτα του τόνου δηλ. μουσικούς φθόγγους μικρότερους του ημιτονίου.
Τα μουσικά όργανα στα χέρια των μαύρων γίνονται χαρά , λύπη, κραυγή, πόνος, δημιουργώντας πλούσια ρυθμικότητα στη μουσική τους χωρίς ιδιαίτερα περίπλοκη αρμονία.
Το 1890 κλείνει το πρώτο στάδιο της Jazz και μπαίνουμε στην λαμπρή εποχή της Jazz της Νέας Ορλεάνης όπου η μουσική είναι πάλι αυθόρμητη αλλά εγκαταλείπεται πλέον ο χαρακτήρας του εμβατήριου και γίνεται στροφή προς το χορό.
Οι οργανοπαίκτες δημιουργούν παραλλαγές αφρικανικών και ξένων τραγουδιών με στοιχεία από βαλς , μαζούρκες, πόλκες και φυσικά μπλούζ.
Παρουσιάζονται μεγάλοι δεξιοτέχνες όπως ο Κίνγκ Όλιβερ και Μπάντυ Μπόλντεν και γρήγορα αυτό το είδος διαδίδεται κυρίως στα μέρη του Μισισσιπή.
Λίγο αργότερα δίπλα στα άλλα είδη μουσικής (κλασικής, οπερέτας,και άλλων ειδών) δημιουργείται το είδος Dixieland με τα πολύ γνωστά τραγούδια ακόμα και στους μη οπαδούς του είδους δύο εκ των οποίων είναι το ʽ Basin Street Blues ʽ του Spencer Williams, και το When the Saints Go Marching τραγούδι spiritual παιγμένο σε στυλ jazz.
Aυτές τις δύο συνθέσεις απογείωσε στην πραγματικότητα αργότερα ο Louis Armstrong με την αξιοθαύμαστη ερμηνεία του και το καυτό του ταπεραμέντο.
Παράλληλα γεννιέται γύρω στα 1920 η εμπορική Jazz όπου λευκοί μουσικοί θέλοντας να μιμηθούν αντιγράφοντας το ύφος των νέγρων εκτελεστών, δημιουργούν ένα νόθο είδος Jazz περισσότερο εικονογραφημένο ή πιο γλυκό (jazz picturesque, style sweet).
Έκτοτε το στυλ Dixieland – από την ορχήστρα λευκών που γυρίζει και τον πρώτο όπως πιστεύεται δίσκο jazz το 1917- είναι συνώνυμο με το ύφος που καθιερώνουν οι λευκοί πλέον εκτελεστές της Jazz.
http://www.youtube.com/watch?v=SEIGiIvLurs&feature=related
To 1917 η αστυνομία διαλύει το Στόρβιλ την συνοικία με τα περισσότερα κέντρα διασκέδασης της Ν. Ορλεάνης όπου σε αυτά έπαιζαν οι περισσότεροι μαύροι μουσικοί και έτσι το κέντρο στο οποίο αναπτύσσεται τώρα η jazz μετατοπίζεται στο Σικάγο.
Έτσι εμφανίζεται μια καινούργια παραλλαγή της Jazz της Ν.Ορλεάνης η Jazz του Σικάγου.
Στην jazz του Σικάγου παρατηρούμε πως ο αυτοσχεδιασμός βασισμένος στην αλλαγή συγχορδιών και με τη βοήθεια μεγάλων δεξιοτεχνών του είδους, ο ρυθμός γίνεται έντονα χορευτικός (από 4/4 περνάμε στα 2/4).
Στις αρχικά ολιγομελής ορχήστρες κυριαρχούν τα πνευστά και τα κρουστά μουσικά όργανα ενώ τα έγχορδα τα συναντάμε πολύ σπάνια.
Σημαντικό ρόλο τώρα παίζει η εμφάνιση του σαξόφωνου και η παρουσία μεγάλων ερμηνευτών, συνθετών και βιρτουόζων του οργάνου αυτού. Ο Λούης Άρμστρονγκ, ο Τζων Ντοντς , ο Έρλ Χάϊνς και άλλοι πολλοί.
Αναλυτικότερα τα κύρια χαρακτηριστικά της Jazz είναι
Α) Το στυλ Hot (καυτό με εσωτερική ένταση) είναι το στυλ της ενόργανης Jazz που παίζει τα νέγρικα blues όπως τραγουδιούνταν από τους νέγρους. Έχουμε δηλαδή μια μετατροπή του φωνητικού στυλ σε ενόργανο στυλ. Βασικό χαρακτηριστικό του στυλ Hot είναι το glissando( γκλισάντο) ʽγλιστράω σε ένα ή πολλούς φθόγγους, η ατάκα (που δίνει μεγαλύτερη εσωτερική ένταση σʼορισμένους φθόγγους), το Βιμπράτο (άλλοτε σφιχτό και άλλοτε χαλαρό) και οι νότες με σουρντίνα ( σ ʼαυτές κάθε φθόγγος μʼ ένα ειδικό τρόπο ακούγεται μισό-ανοιχτός μισός με σουρντίνα). Τι είναι σουρντίνα θα διερωτάστε βέβαια…Λοιπόν είναι ένα ειδικό εξάρτημα αποκλεισμού της διεξόδου του αέρα που εμφανίζεται στο κόρνο ήδη από το α΄ μισό του 18ου αι., ωστόσο καθιερώνεται με τους Γάλλους ιμπρεσιονιστές. Ο σκοπός της ήταν να αλλάζει τον παραγόμενο ήχο αυξομειώνοντας τον ανάλογα τη μουσική σύνθεση .
Β) Το (Σουίνγκ) Swing που δεν πρόκειται για τον γνωστό χορό αλλά για τον ιδιαίτερο τονισμό που χρησιμοποιεί η Jazz δηλαδή τονισμός του 2ου η του 4ου χρόνου του μέτρου.
Γ) Η αρμονία που επιβάλλει η μελωδική γραμμή των Blues. Tα μελωδικά χαρακτηριστικά τους οφείλονται στο ότι συχνά η Τρίτη και η έβδομη βαθμίδα στον μείζονα τρόπο είναι αλλοιωμένες – ένα ημιτόνιο χαμηλότερες – με αποτέλεσμα τα τραγούδα που είναι γραμμένα σε μια τέτοια κλίμακα να αποκτούν με το γρήγορο αυτό πέρασμα απʼ τον μείζονα στον ελάσσονα τρόπο, ιδιαίτερο χρώμα. Οι αλλοιωμένοι αυτοί φθόγγοι ( mi ύφεση ή si ύφεση πχ στην do μείζονα) είναι γνωστοί σαν Blues notes όπου στην απλή μετάφραση σημαίνουν νότες θλίψης, απόγνωσης, ή μελαγχολίας.
Δ) Ο αυτοσχεδιασμός ενός εκτελεστή η του συνόλου της ορχήστρας πάνω σε ένα δοσμένο θέμα καθώς και η ενορχήστρωση των μουσικών κομματιών.
Το 1929 μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης , η οικονομική καταστροφή έπληξε θανάσιμα τα κέντρα διασκέδασης στην πλειοψηφία τους και έτσι μπήκε το τέλος στην λαμπρή εποχή της Jazz μουσικής.
Στην πραγματικότητα όμως ήταν απλώς το τέλος της κλασσικής περιόδου της jazz.
Παρόλα αυτά αυτό το μουσικό είδος είχε προλάβει να εξαπλωθεί σε πολλές μεγαλουπόλεις της Αμερικής χάρη σε συγκροτήματα που απαρτίζονταν από μαύρους και λευκούς εκτελεστές.
Βλέπουμε παρουσία λευκών μουσικών της Jazz δίπλα σε μαύρους ερμηνευτές κολοσσούς του είδους όπως τον Φλέτσερ Χέντερσον και Ντιούκ Έλιγκτον .
Παράλληλα δημιουργείται το στυλ Stride η αλλιώς Stride Piano style ποιο μελωδικό με το οποίο αναδύχτηκαν μεγάλοι πιανίστες όπως Fats Waller , Dick Wellstood, Claude Hopkins, Hank Duncan Dick Hyman και το στυλ Boogie πιο έντονο.
Στην δεκαετία του 30 σημειώνεται μια διαφοροποίηση στο μέγεθος των ορχηστρών και έτσι συναντάμε 12μελή ορχήστρα πνευστών με τρομπέτες τρομπόνια, ή σαξόφωνα που μάλιστα μπορεί να φτάσουν ακόμα και τα 5. Αυτές οι μεγάλες ορχήστρες πλέον οι λεγόμενες Big bands ιδιαίτερα των λευκών, έχουν μια τυπικότερη στη μορφή τους ενορχήστρωση , μεγάλη απαίτηση δεξιοτεχνίας και ρυθμικής ακρίβειας.
Ο αυτοσχεδιασμός απαντάται μόνο σε μικρότερα συγκροτήματα jazz τα (Combos) που διατηρούν τα κύρια χαρακτηριστικά της Jazz, και σε ορχήστρες μαύρων.
Πολλοί μαύροι καλλιτέχνες της αυθεντικής μουσικής Jazz όπως ο Έντουαρντ Κένεντυ Έλινγκτον, Ουίλιαμ Μπαίζι, Τεοντόρ Ουίλσον και Μαίρη Λου Ουίλιαμς αγωνίστηκαν να διατηρήσουν την καλλιτεχνική τους ακεραιότητα υψώνοντας το ανάστημά τους στην Βιομηχανοποιημένη Jazz μουσική του κινηματογράφου και των μεγάλων εταιρειών δίσκων γραμμοφώνου.
Δημιούργησαν πραγματική αυθεντική τέχνη με τις τρίλεπτες κατά το δυνατόν ηχογραφήσεις όμορφης και συγκινητικής μουσικής χωρίς επιτηδευμένη ερωτοτροπία με την ελαφρά μουσική της εποχής του 30-40.
Στη δεκαετία του 40 η εξέλιξη της Jazz φέρνει τη Bebop ή Bob ή Re Bob που την ονομασία της πείρε από μια επαναλαμβανόμενη ρυθμική συλλαβή που στην ουσία δεν σημαίνει τίποτα και είναι ένα μουσικό ιδίωμα λιγότερο χορευτικό για μικρό ορχηστρικό σύνολο 5ή 6 ανθρώπων.
Οι μουσικοί σολιστικοί διάλογοι μεταξύ των μουσικών στην bebop φτάνουν σε μελωδικά ρυθμικά καθώς και αρμονικά επιτεύγματα εντελώς νέα και τολμηρά, σε σημείο να χαρακτηριστούν από κάποιους σαν την ποιο κακόφωνη σε εισαγωγικά μουσική Jazz
Mεγάλοι δεξιοτέχνες του είδους αυτού είναι ο John Coltrane και ο Miles Davis.
Στην πορεία συναντάμε την Cool jazz με κέντρο την Καλιφόρνια με υποτονικό ρυθμό μελωδία λυρική και χρωματικές αρμονίες. Τα χαρακτηριστικά αυτής είναι μια μίξη της παλιότερης μουσικής Jazz με στοιχεία της ευρωπαϊκής έντεχνης παράδοσης όπως το ρόντο και την φούγκα.
Μια αντίδραση στις αλλιωτικές επιδράσεις που κατά κύριο λόγο αποτελεί προσωπική έκφραση ορισμένων συνθετών και εκτελεστών είναι η χρήση εξωευρωπαϊκών μουσικών τρόπων (Μοdes) δηλαδη η Μόνταλ Τζάζ.
Το 1960 στις αρχές κυριαρχεί η Φρή Τζάζ η οποία έχει στοιχεία της Jazz καθώς και στοιχεία από τις παραδοσιακές μουσικές της Αραβίας και της Ινδίας και μετονομάστηκε σε δημιουργική αυτοσχεδιαζόμενη μουσική.
Είναι σημαντικό νʼαναφέρουμε ότι στο χώρο της Jazz μουσικής ανήκει και το ʽʼΡάγκ τάιμ ʽʼ τυπωμένη μουσική για πιάνο με κοφτό κομματιαστό ρυθμό. Αυτή η ενόργανη μουσική ήτανε στο μεγαλύτερο μέρος της βηματισμός και χορός αλλά στη μορφικής της οργάνωση στον πολυφωνικό εσωτερικό κυματισμό των μελωδικών γραμμών, προχωρούσε πολύ πιο πέρα από τις συνηθισμένες ανάγκες του χορού. Χρησιμοποιούσε όργανα ξεσηκωμένα από τις στρατιωτικές μπάντες, όπως η σάλπιγγα, το κλαρινέτο και το τρομπόνι. Ήταν ανακατεμένη με στοιχεία μελωδίας και μελοποιημένου λόγου που έκλειναν μέσα τους εικόνες από τη ζωή και τους αγώνες του παρελθόντος και του παρόντος. Εκμεταλλεύτηκε τόσο τη λαϊκή παράδοση όσο και την άρτια τεχνική του βιολιού του πιάνο και άλλων οργάνων που είχαν κατακτήσει οι νέγροι όταν υπηρετούσαν στις αίθουσες χορού των πλούσιων λευκών. Το μουσικό αυτό στυλ που κάλυψε το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα μας ανέδειξε συνθέτες όπως τον Σκοτ Τζόπλιν, Άρτι Μάθιους, Τομ Τάρπιν και άλλους πολλούς.
Φιούζον -Άσιντ τζαζ – Έθνο-τζαζ – Λάτιν τζαζ είναι ακόμα μερικά είδη Jazz με διάφορες προσμίξεις από παραδοσιακές μουσικές διαφόρων τοποθεσιών και χωρών
Tέλος από τους εκπροσώπους της Jazz αναφέρουμε τους σημαντικότερους: Κίνγκ Όλιβερ, Λούις Άρμστρονγκ, Σκότ Τσόπλιν, Ουίλιαν Χάντι ,Φέρντιναντ Μόρτον, Τζόζεφ Όλιβερ, Μπέσυ Σμίθ, Έλα Φιτζέραλντ, Τζον Χάμοντ, Όσκαρ Πίτερσον, Ντίζι Γκιλέσπι, Ντιού Έλινγτον. Βέβαια θα πρέπει να τονίσουμε ότι η λίστα με τους σημαντικότερους μουσικούς Jazz μουσικής δεν τελειώνει με αυτά μόνο τα ονόματα.
Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι λίγοι τελικά αυτοί που διαφωνούν για το ποια εποχή ή ποιο είδος μουσικής είναι αυτό που πραγματικά θα πρέπει να ορίζεται γνήσια Jazz μουσική. Άλλοι λένε πως η καθαρή Jazz μουσική τελείωσε το 1930 άλλοι πως από το ʼ40 και μετά ως τα τέλη περίπου το ʼ50 είναι αυτή η μουσική Jazz που θα πρέπει να ορίζεται ως γνήσια Jazz του αυτοσχεδιασμού.
Σύμφωνα πάντα με τα παραπάνω που αναφέραμε ήδη δεν είναι δύσκολο κανείς να καταλάβει ποια είναι η πραγματική Jazz αρκεί να κατανοήσει την αρχή και την εξέλιξη αυτής. Οι εντυπώσεις ? Δικές σας.
YΓ. Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Εθνικό Πρακτορείο Ειδήσεων σε συνεργασία πάντα με το avsite, καθώς και την Έφη που εκφώνησε το κείμενο αυτό στο ραδιόφωνο του avsite.
Ένα μπράβο επίσης στον συντονιστή Πάνο Οπλοποιό για την επιμέλεια της εκπομπής!!
Τις εκπομπές μπορείτε να τις ακούσετε από εδώ:
http://www.avsite.gr/vb/showthread.php?t=65022
Επίσης δεκτές οποιεσδήποτε πληροφορίες θέλετε να προσθέσετε:107:
Για την Jazz μουσική έχουν γίνει πολλές σοβαρές συζητήσεις και θα γίνονται διαρκώς εφόσον υπάρχουν οπαδοί της παλιάς μουσικής Jazz της Ν. Ορλεάνης, καθώς επίσης και λάτρεις της σύγχρονης εξέλιξής της.
Αυτό το είδος μουσικής πήρε μεγάλες κοινωνικές διαστάσεις και επηρέασε τη μουσική εξέλιξη της Αμερικάνικης κουλτούρας. Ταυτόχρονα επηρέασε ηθικά και πολιτιστικά ένα μεγάλο κομμάτι της τότε αναπτυσσομένης κοινωνίας.
Αναζητώντας τις πηγές της δημιουργίας της Jazz , ανακαλύπτουμε ότι βρίσκονται στη μουσική της Δ. Αφρικής , της Καραϊβικής, της Αμερικής, στα λαϊκά νέγρικα τραγούδια (Blues), στα (Spirituals) θρησκευτικά τραγούδια των μαύρων, στους ήχους από λαϊκές ορχήστρες και ορισμένα είδη δυτικής μουσικής όπως εμβατήρια , πόλκες και καντρίλιες.
Το κύριο χαρακτηριστικό της μουσικής Jazz είναι η δυνατότητα του αυθόρμητου αυτοσχεδιασμού, η μίξη καινούργιων μουσικών στοιχείων παρμένα από ένα νέο περιβάλλον μιας άγνωστης χώρας και η εξελικτική της πορείας.
Οι ρίζες της μουσικής τέχνης των μαύρων της Αμερικής είναι συνυφασμένες με τραγικά ιστορικά γεγονότα και καταστάσεις της φυλής τους.
Το 1619 – 1865 δουλέμποροι έφερναν τεράστια καραβάνια μαύρων δούλων από την Αφρική, κάτω αφάνταστα αντίξοες συνθήκες, με αποτέλεσμα πάνω από 30 εκατομμύρια μαύροι να βρουν τραγικό θάνατο στον δρόμο προς την Αμερική.
Η Οδύσσεια του εκπατρισμού, οι αναμνήσεις από τις κακουχίες που πέρασαν κατά την διάρκεια της μεταφοράς τους στην ξένη γη της Αμερικής, τη δουλεία που γνώρισαν φτάνοντας σε αυτή τη χώρα, τον κατατρεγμό, τις φυλετικές διακρίσεις, όλα αυτά έκαναν τους μαύρους να στραφούν στην μουσική και συγκεκριμένα στο τραγούδι.
Το τραγούδι ήταν γι αυτούς όχι μόνο μέσο έκφρασης ή κάθαρσης από τα βάσανα που περνούσαν αλλά και μια ευκαιρία να περάσουν τα δικά τους μηνύματα που δεν ήταν άλλα από την Ελευθερία και την φύλαξη των παραδόσεων της χαμένης τους πατρίδας.
Αυτά τους τα τραγούδια που πολλές φορές τραγουδούσαν όλοι μαζί στη δουλειά τα λεγόμενα (work songs) τα συνόδευαν με τουμπελέκι ή αυτοσχέδια φλογέρα γιατί τίποτε άλλο δεν τους επιτρεπόταν.
Κάτω απʼ όλη αυτή την πίεση, η ρυθμική τους ικανότητα, η ερμηνεία στα τραγούδια τους , ο αυθορμητισμός τους , η μεγάλη μουσικότητα που τους διακατείχε , κατάφεραν να χτίσουν τα πρώτα τους τραγούδια με εξαιρετικό ρυθμό , πλούσια αρμονία και δυνατή μελωδικότητα.
Με τα χρόνια οι μαύροι αποκτήσανε περισσότερες δυνατότητες στο να μάθουν κάποιο μουσικό όργανο και πρώτα απʼόλα τα πνευστά τρομπόνι, σάλπιγγα , κλαρινέτο τρομπέτα.
Έτσι δημιουργήθηκε η πρώτη Jazz μουσική η λεγόμενη αρχαϊκή Jazz της Νέας Ορλεάνης και παρατηρούμε το πρώτο πέρασμα από τη φωνητική μουσική των μαύρων στην περιοχή της ενόργανης μουσικής.
Εμφανίζονται στην έβδομη δεκαετία του 19ου αιώνα τα μπλουζ και τα μπούγκι-βούγκι.
Έχοντας μεγάλη ικανότητα στο τραγούδι αναγκάζουν και τα ίδια τα πνευστά μουσικά όργανα να τραγουδάνε και αυτά , μέσα από εφαρμογές και μουσικά τεχνάσματα όπως το γκλισάντο (γλιστρήματα του ήχου) παραπονιάρικους ήχους πολύ ψηλούς, τραχύς ήχους (τους λεγόμενους βρώμικους) όπως και τέταρτα του τόνου δηλ. μουσικούς φθόγγους μικρότερους του ημιτονίου.
Τα μουσικά όργανα στα χέρια των μαύρων γίνονται χαρά , λύπη, κραυγή, πόνος, δημιουργώντας πλούσια ρυθμικότητα στη μουσική τους χωρίς ιδιαίτερα περίπλοκη αρμονία.
Το 1890 κλείνει το πρώτο στάδιο της Jazz και μπαίνουμε στην λαμπρή εποχή της Jazz της Νέας Ορλεάνης όπου η μουσική είναι πάλι αυθόρμητη αλλά εγκαταλείπεται πλέον ο χαρακτήρας του εμβατήριου και γίνεται στροφή προς το χορό.
Οι οργανοπαίκτες δημιουργούν παραλλαγές αφρικανικών και ξένων τραγουδιών με στοιχεία από βαλς , μαζούρκες, πόλκες και φυσικά μπλούζ.
Παρουσιάζονται μεγάλοι δεξιοτέχνες όπως ο Κίνγκ Όλιβερ και Μπάντυ Μπόλντεν και γρήγορα αυτό το είδος διαδίδεται κυρίως στα μέρη του Μισισσιπή.
Λίγο αργότερα δίπλα στα άλλα είδη μουσικής (κλασικής, οπερέτας,και άλλων ειδών) δημιουργείται το είδος Dixieland με τα πολύ γνωστά τραγούδια ακόμα και στους μη οπαδούς του είδους δύο εκ των οποίων είναι το ʽ Basin Street Blues ʽ του Spencer Williams, και το When the Saints Go Marching τραγούδι spiritual παιγμένο σε στυλ jazz.
Aυτές τις δύο συνθέσεις απογείωσε στην πραγματικότητα αργότερα ο Louis Armstrong με την αξιοθαύμαστη ερμηνεία του και το καυτό του ταπεραμέντο.
Παράλληλα γεννιέται γύρω στα 1920 η εμπορική Jazz όπου λευκοί μουσικοί θέλοντας να μιμηθούν αντιγράφοντας το ύφος των νέγρων εκτελεστών, δημιουργούν ένα νόθο είδος Jazz περισσότερο εικονογραφημένο ή πιο γλυκό (jazz picturesque, style sweet).
Έκτοτε το στυλ Dixieland – από την ορχήστρα λευκών που γυρίζει και τον πρώτο όπως πιστεύεται δίσκο jazz το 1917- είναι συνώνυμο με το ύφος που καθιερώνουν οι λευκοί πλέον εκτελεστές της Jazz.
http://www.youtube.com/watch?v=SEIGiIvLurs&feature=related
To 1917 η αστυνομία διαλύει το Στόρβιλ την συνοικία με τα περισσότερα κέντρα διασκέδασης της Ν. Ορλεάνης όπου σε αυτά έπαιζαν οι περισσότεροι μαύροι μουσικοί και έτσι το κέντρο στο οποίο αναπτύσσεται τώρα η jazz μετατοπίζεται στο Σικάγο.
Έτσι εμφανίζεται μια καινούργια παραλλαγή της Jazz της Ν.Ορλεάνης η Jazz του Σικάγου.
Στην jazz του Σικάγου παρατηρούμε πως ο αυτοσχεδιασμός βασισμένος στην αλλαγή συγχορδιών και με τη βοήθεια μεγάλων δεξιοτεχνών του είδους, ο ρυθμός γίνεται έντονα χορευτικός (από 4/4 περνάμε στα 2/4).
Στις αρχικά ολιγομελής ορχήστρες κυριαρχούν τα πνευστά και τα κρουστά μουσικά όργανα ενώ τα έγχορδα τα συναντάμε πολύ σπάνια.
Σημαντικό ρόλο τώρα παίζει η εμφάνιση του σαξόφωνου και η παρουσία μεγάλων ερμηνευτών, συνθετών και βιρτουόζων του οργάνου αυτού. Ο Λούης Άρμστρονγκ, ο Τζων Ντοντς , ο Έρλ Χάϊνς και άλλοι πολλοί.
Αναλυτικότερα τα κύρια χαρακτηριστικά της Jazz είναι
Α) Το στυλ Hot (καυτό με εσωτερική ένταση) είναι το στυλ της ενόργανης Jazz που παίζει τα νέγρικα blues όπως τραγουδιούνταν από τους νέγρους. Έχουμε δηλαδή μια μετατροπή του φωνητικού στυλ σε ενόργανο στυλ. Βασικό χαρακτηριστικό του στυλ Hot είναι το glissando( γκλισάντο) ʽγλιστράω σε ένα ή πολλούς φθόγγους, η ατάκα (που δίνει μεγαλύτερη εσωτερική ένταση σʼορισμένους φθόγγους), το Βιμπράτο (άλλοτε σφιχτό και άλλοτε χαλαρό) και οι νότες με σουρντίνα ( σ ʼαυτές κάθε φθόγγος μʼ ένα ειδικό τρόπο ακούγεται μισό-ανοιχτός μισός με σουρντίνα). Τι είναι σουρντίνα θα διερωτάστε βέβαια…Λοιπόν είναι ένα ειδικό εξάρτημα αποκλεισμού της διεξόδου του αέρα που εμφανίζεται στο κόρνο ήδη από το α΄ μισό του 18ου αι., ωστόσο καθιερώνεται με τους Γάλλους ιμπρεσιονιστές. Ο σκοπός της ήταν να αλλάζει τον παραγόμενο ήχο αυξομειώνοντας τον ανάλογα τη μουσική σύνθεση .
Β) Το (Σουίνγκ) Swing που δεν πρόκειται για τον γνωστό χορό αλλά για τον ιδιαίτερο τονισμό που χρησιμοποιεί η Jazz δηλαδή τονισμός του 2ου η του 4ου χρόνου του μέτρου.
Γ) Η αρμονία που επιβάλλει η μελωδική γραμμή των Blues. Tα μελωδικά χαρακτηριστικά τους οφείλονται στο ότι συχνά η Τρίτη και η έβδομη βαθμίδα στον μείζονα τρόπο είναι αλλοιωμένες – ένα ημιτόνιο χαμηλότερες – με αποτέλεσμα τα τραγούδα που είναι γραμμένα σε μια τέτοια κλίμακα να αποκτούν με το γρήγορο αυτό πέρασμα απʼ τον μείζονα στον ελάσσονα τρόπο, ιδιαίτερο χρώμα. Οι αλλοιωμένοι αυτοί φθόγγοι ( mi ύφεση ή si ύφεση πχ στην do μείζονα) είναι γνωστοί σαν Blues notes όπου στην απλή μετάφραση σημαίνουν νότες θλίψης, απόγνωσης, ή μελαγχολίας.
Δ) Ο αυτοσχεδιασμός ενός εκτελεστή η του συνόλου της ορχήστρας πάνω σε ένα δοσμένο θέμα καθώς και η ενορχήστρωση των μουσικών κομματιών.
Το 1929 μετά το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης , η οικονομική καταστροφή έπληξε θανάσιμα τα κέντρα διασκέδασης στην πλειοψηφία τους και έτσι μπήκε το τέλος στην λαμπρή εποχή της Jazz μουσικής.
Στην πραγματικότητα όμως ήταν απλώς το τέλος της κλασσικής περιόδου της jazz.
Παρόλα αυτά αυτό το μουσικό είδος είχε προλάβει να εξαπλωθεί σε πολλές μεγαλουπόλεις της Αμερικής χάρη σε συγκροτήματα που απαρτίζονταν από μαύρους και λευκούς εκτελεστές.
Βλέπουμε παρουσία λευκών μουσικών της Jazz δίπλα σε μαύρους ερμηνευτές κολοσσούς του είδους όπως τον Φλέτσερ Χέντερσον και Ντιούκ Έλιγκτον .
Παράλληλα δημιουργείται το στυλ Stride η αλλιώς Stride Piano style ποιο μελωδικό με το οποίο αναδύχτηκαν μεγάλοι πιανίστες όπως Fats Waller , Dick Wellstood, Claude Hopkins, Hank Duncan Dick Hyman και το στυλ Boogie πιο έντονο.
Στην δεκαετία του 30 σημειώνεται μια διαφοροποίηση στο μέγεθος των ορχηστρών και έτσι συναντάμε 12μελή ορχήστρα πνευστών με τρομπέτες τρομπόνια, ή σαξόφωνα που μάλιστα μπορεί να φτάσουν ακόμα και τα 5. Αυτές οι μεγάλες ορχήστρες πλέον οι λεγόμενες Big bands ιδιαίτερα των λευκών, έχουν μια τυπικότερη στη μορφή τους ενορχήστρωση , μεγάλη απαίτηση δεξιοτεχνίας και ρυθμικής ακρίβειας.
Ο αυτοσχεδιασμός απαντάται μόνο σε μικρότερα συγκροτήματα jazz τα (Combos) που διατηρούν τα κύρια χαρακτηριστικά της Jazz, και σε ορχήστρες μαύρων.
Πολλοί μαύροι καλλιτέχνες της αυθεντικής μουσικής Jazz όπως ο Έντουαρντ Κένεντυ Έλινγκτον, Ουίλιαμ Μπαίζι, Τεοντόρ Ουίλσον και Μαίρη Λου Ουίλιαμς αγωνίστηκαν να διατηρήσουν την καλλιτεχνική τους ακεραιότητα υψώνοντας το ανάστημά τους στην Βιομηχανοποιημένη Jazz μουσική του κινηματογράφου και των μεγάλων εταιρειών δίσκων γραμμοφώνου.
Δημιούργησαν πραγματική αυθεντική τέχνη με τις τρίλεπτες κατά το δυνατόν ηχογραφήσεις όμορφης και συγκινητικής μουσικής χωρίς επιτηδευμένη ερωτοτροπία με την ελαφρά μουσική της εποχής του 30-40.
Στη δεκαετία του 40 η εξέλιξη της Jazz φέρνει τη Bebop ή Bob ή Re Bob που την ονομασία της πείρε από μια επαναλαμβανόμενη ρυθμική συλλαβή που στην ουσία δεν σημαίνει τίποτα και είναι ένα μουσικό ιδίωμα λιγότερο χορευτικό για μικρό ορχηστρικό σύνολο 5ή 6 ανθρώπων.
Οι μουσικοί σολιστικοί διάλογοι μεταξύ των μουσικών στην bebop φτάνουν σε μελωδικά ρυθμικά καθώς και αρμονικά επιτεύγματα εντελώς νέα και τολμηρά, σε σημείο να χαρακτηριστούν από κάποιους σαν την ποιο κακόφωνη σε εισαγωγικά μουσική Jazz
Mεγάλοι δεξιοτέχνες του είδους αυτού είναι ο John Coltrane και ο Miles Davis.
Στην πορεία συναντάμε την Cool jazz με κέντρο την Καλιφόρνια με υποτονικό ρυθμό μελωδία λυρική και χρωματικές αρμονίες. Τα χαρακτηριστικά αυτής είναι μια μίξη της παλιότερης μουσικής Jazz με στοιχεία της ευρωπαϊκής έντεχνης παράδοσης όπως το ρόντο και την φούγκα.
Μια αντίδραση στις αλλιωτικές επιδράσεις που κατά κύριο λόγο αποτελεί προσωπική έκφραση ορισμένων συνθετών και εκτελεστών είναι η χρήση εξωευρωπαϊκών μουσικών τρόπων (Μοdes) δηλαδη η Μόνταλ Τζάζ.
Το 1960 στις αρχές κυριαρχεί η Φρή Τζάζ η οποία έχει στοιχεία της Jazz καθώς και στοιχεία από τις παραδοσιακές μουσικές της Αραβίας και της Ινδίας και μετονομάστηκε σε δημιουργική αυτοσχεδιαζόμενη μουσική.
Είναι σημαντικό νʼαναφέρουμε ότι στο χώρο της Jazz μουσικής ανήκει και το ʽʼΡάγκ τάιμ ʽʼ τυπωμένη μουσική για πιάνο με κοφτό κομματιαστό ρυθμό. Αυτή η ενόργανη μουσική ήτανε στο μεγαλύτερο μέρος της βηματισμός και χορός αλλά στη μορφικής της οργάνωση στον πολυφωνικό εσωτερικό κυματισμό των μελωδικών γραμμών, προχωρούσε πολύ πιο πέρα από τις συνηθισμένες ανάγκες του χορού. Χρησιμοποιούσε όργανα ξεσηκωμένα από τις στρατιωτικές μπάντες, όπως η σάλπιγγα, το κλαρινέτο και το τρομπόνι. Ήταν ανακατεμένη με στοιχεία μελωδίας και μελοποιημένου λόγου που έκλειναν μέσα τους εικόνες από τη ζωή και τους αγώνες του παρελθόντος και του παρόντος. Εκμεταλλεύτηκε τόσο τη λαϊκή παράδοση όσο και την άρτια τεχνική του βιολιού του πιάνο και άλλων οργάνων που είχαν κατακτήσει οι νέγροι όταν υπηρετούσαν στις αίθουσες χορού των πλούσιων λευκών. Το μουσικό αυτό στυλ που κάλυψε το πρώτο τέταρτο του 20ου αιώνα μας ανέδειξε συνθέτες όπως τον Σκοτ Τζόπλιν, Άρτι Μάθιους, Τομ Τάρπιν και άλλους πολλούς.
Φιούζον -Άσιντ τζαζ – Έθνο-τζαζ – Λάτιν τζαζ είναι ακόμα μερικά είδη Jazz με διάφορες προσμίξεις από παραδοσιακές μουσικές διαφόρων τοποθεσιών και χωρών
Tέλος από τους εκπροσώπους της Jazz αναφέρουμε τους σημαντικότερους: Κίνγκ Όλιβερ, Λούις Άρμστρονγκ, Σκότ Τσόπλιν, Ουίλιαν Χάντι ,Φέρντιναντ Μόρτον, Τζόζεφ Όλιβερ, Μπέσυ Σμίθ, Έλα Φιτζέραλντ, Τζον Χάμοντ, Όσκαρ Πίτερσον, Ντίζι Γκιλέσπι, Ντιού Έλινγτον. Βέβαια θα πρέπει να τονίσουμε ότι η λίστα με τους σημαντικότερους μουσικούς Jazz μουσικής δεν τελειώνει με αυτά μόνο τα ονόματα.
Η αλήθεια είναι ότι δεν είναι λίγοι τελικά αυτοί που διαφωνούν για το ποια εποχή ή ποιο είδος μουσικής είναι αυτό που πραγματικά θα πρέπει να ορίζεται γνήσια Jazz μουσική. Άλλοι λένε πως η καθαρή Jazz μουσική τελείωσε το 1930 άλλοι πως από το ʼ40 και μετά ως τα τέλη περίπου το ʼ50 είναι αυτή η μουσική Jazz που θα πρέπει να ορίζεται ως γνήσια Jazz του αυτοσχεδιασμού.
Σύμφωνα πάντα με τα παραπάνω που αναφέραμε ήδη δεν είναι δύσκολο κανείς να καταλάβει ποια είναι η πραγματική Jazz αρκεί να κατανοήσει την αρχή και την εξέλιξη αυτής. Οι εντυπώσεις ? Δικές σας.
YΓ. Θα ήθελα να ευχαριστήσω το Εθνικό Πρακτορείο Ειδήσεων σε συνεργασία πάντα με το avsite, καθώς και την Έφη που εκφώνησε το κείμενο αυτό στο ραδιόφωνο του avsite.
Ένα μπράβο επίσης στον συντονιστή Πάνο Οπλοποιό για την επιμέλεια της εκπομπής!!
Τις εκπομπές μπορείτε να τις ακούσετε από εδώ:
http://www.avsite.gr/vb/showthread.php?t=65022
Επίσης δεκτές οποιεσδήποτε πληροφορίες θέλετε να προσθέσετε:107:
