ΤΕΧΝΙΚΟ: "RDS: RADIO DATA SYSTEM"

[Giovanni Dimitropoulos]

RDS RADIO DATA SYSTEM

Η αταξία που κυριαρχεί μέχρι σήμερα στην μπάντα των FM, όπου ο ένας σταθμός παρεμβάλλεται στον άλλον, έχει δημιουργήσει ένα ραδιοφωνικό τοπίο που μόνο εκνευρισμό και αγανάκτηση φέρνει στους ακροατές παρά ψυχαγωγία και ενημέρωση. Από τους δεκάδες ραδιοσταθμούς που εκπέμπουν ελάχιστοι ξεχωρίζουν, όχι λόγω του προγράμματος (υλικού) που μεταδίδουν αλλά λόγω της τεχνικής υποδομής που διαθέτουν. Το σήμα τους φθάνει καθαρό, απαλλαγμένο από θορύβους και παράσιτα στον τελικό ακροατή. Οι περισσότερες περιοχές της χώρας μας (όπως η Αττική) εξαιτίας της μορφολογίας τους δύσκολα καλύπτονται ομοιόμορφα από ένα σταθμό (τηλεοπτικό ή ραδιοφωνικό). Απαιτούνται πολλοί αναμεταδότες. Μόνο όσοι σταθμοί επενδύουν σε σοβαρό εξοπλισμό θα επιβιώσουν και θα εισέλθουν στο σκληρό ψηφιακό άμεσο μέλλον. Εκτός και αν το κράτος αποφασίσει να θέσει σε εφαρμογή τους περιβόητους νόμους…

Μέχρι τότε η πληθώρα των σταθμών βομβαρδίζει καθημερινά τους φίλους του ραδιοφώνου με ξενόγλωσσα κυρίως ονόματα και αριθμούς συχνοτήτων που τις πιο πολλές φορές δε συμφωνούν με την πραγματική συχνότητα εκπομπής τους, κάτι που προβληματίζει τον απλό ακροατή. Για να συντονιστεί κανείς με τον αγαπημένο του σταθμό θα πρέπει να «σαρώσει» αρκετές φορές την μπάντα των FM. Πόσο μάλιστα όταν βρίσκεται στο αυτοκίνητο, όπου οι συνθήκες λήψης μεταβάλλονται από περιοχή σε περιοχή.

Τη λύση στα διάφορα προβλήματα έρχεται να μας τη δώσει το σύστημα ραδιοπληροφόρησης RDS (Radio Data System) που εμπλουτίζει το κλασικό FM ραδιόφωνο με οπτικά μηνύματα και άλλες πρωτόγνωρες ευκολίες, διευρύνοντας τρομερά τις δυνατότητες ενός δέκτη FM. Πρόκειται για ένα ψηφιακό σύστημα με πληροφορίες και κώδικες που εκπέμπονται ταυτόχρονα με το ραδιοφωνικό (ηχητικό) σήμα χωρίς την παραμικρή ενόχλησή του. Οι κώδικες του RDS ενεργοποιούν ορισμένα επιμέρους κυκλώματα (αποκωδικοποιητές) του δέκτη, που λειτουργούν ανεξάρτητα. Οι ραδιοφωνικές εκπομπές με RDS είναι εντελώς συμβατές με τα παλαιότερα ραδιόφωνα, όπως ακριβώς οι τηλεοπτικές εκπομπές των καναλιών με teletext, όπου μπορούν να ληφθούν από όλες τις τηλεοράσεις, ακόμη και τις ασπρόμαυρες.

Με το RDS ο ακροατής κερδίζει σε πολλά σημεία. Ο εντοπισμός και ο συντονισμός ενός σταθμού γίνεται εύκολη υπόθεση. Δε χρειάζεται να γνωρίζει κανείς τις συχνότητες των σταθμών (π.χ., 94,4). Ενημερώνεται άμεσα με έκτακτα δελτία ειδήσεων (ακόμη και αν δεν ακούει ραδιόφωνο) και οι εναλλακτικές συχνότητες δίνουν λύση στο αυτοκίνητο, όπου η κινητή λήψη κάνει προβληματική την ακρόαση, καθώς η θέση του αλλάζει συνεχώς ως προς τον πομπό.

 

[Giovanni Dimitropoulos]

ΕΚΠΕΜΠΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ

Το σύστημα ραδιο-πληροφόρησης RDS χρησιμοποιήθηκε αρχικά μόνο σε δέκτες αυτοκινήτου. Αυτοί έπρεπε να είναι αρκετά αξιόπιστοι για να μην επηρεάζονται από τις δύσκολες συνθήκες που επικρατούν στο χώρο της κινητής λήψης. Έτσι αναπτύχθηκαν τρόποι διόρθωσης και επαλήθευσης των πληροφοριών που λαμβάνονται, ώστε η ραδιο- πληροφόρηση να είναι πάντα σωστή. Οι μηχανικοί στράφηκαν προς το χώρο της πληροφορικής, «δανείστηκαν» αλγορίθμους παρόμοιους με αυτούς που χρησιμοποιούνται στα CD και δημιούργησαν τεχνικές διόρθωσης εσφαλμένων λήψεων. Για παράδειγμα, αν ένας χαρακτήρας ή κώδικας ληφθεί λάθος ή απουσιάζει από το σύνολο, τότε ο δέκτης θα αναγνωρίζει το σφάλμα και θα το διορθώσει. Το σύστημα λειτουργεί όπως αυτό των CD, όταν η ακτίνα λέιζερ διαβάζει λάθος πληροφορία από το δίσκο λόγω σκόνης, για παράδειγμα. Πολλά bit που έχουν χαθεί ή αλλάξει μπορούν να διορθωθούν όχι κατά προσέγγιση αλλά με μεγάλη ακρίβεια. Αυτό κατορθώνεται χάρη στα 10 bit ελέγχου που φέρει η λέξη (16 bit) μιας ομάδας του σήματος RDS . Η μέθοδος διόρθωσης μπορεί να αναγνωρίσει και να διορθώσει μέχρι και 4.000 συνεχόμενα εσφαλμένα bit. Τα λάθη μπορεί να οφείλονται σε κακή εκπομπή ή λήψη, αντανακλάσεις και καθυστερήσεις του σήματος. Χωρίς τη διόρθωση (δηλαδή, τα bit ελέγχου) το RDS απλώς δε θα δούλευε.

 

[Giovanni Dimitropoulos]

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ RDS


Σήμερα πάρα πολλοί ραδιοφωνικοί σταθμοί χρησιμοποιούν το σύστημα. Μπορεί το κόστος του συστήματος για το μέσο ραδιοφωνικό σταθμό να είναι υψηλό, αλλά σίγουρα θα κερδίσει πολλά από αυτό, αρκεί βέβαια να το χρησιμοποιήσει σωστά και έξυπνα.

Το RDS δεν είναι μόνον αυτό που βλέπουμε στην οθόνη του δέκτη μας, περιλαμβάνει ένα μεγάλο αριθμό δυνατοτήτων που εμπλουτίζονται όσο η τεχνολογία αναπτύσσεται. Ας μην ξεχνάμε ότι το ψηφιακό ραδιόφωνο ήδη έχει εξαπλωθεί στη Δ. Ευρώπη και κάποια στιγμή θα το… ακούσουμε και εδώ. Ένας ραδιοφωνικός σταθμός RDS δεν υποχρεώνεται να χρησιμοποιεί όλες τις δυνατότητες του συστήματος, γιατί η αγορά κατάλληλου λογισμικού και οι ειδικοί χρήστες που απαιτούνται θα επιβαρύνουν πολύ τον προϋπολογισμό του. Οι δυνατότητες του RDS χωρίζονται σε κύριες και σε άλλες λιγότερο σημαντικές. Οι κύριες επαναλαμβάνονται συχνότερα κατά την εκπομπή και καταλαμβάνουν περίπου το 40% του σήματος. Αυτές είναι ο αυτόματος επανασυντονισμός (εναλλακτικές συχνότητες), η ένδειξη μηνυμάτων και η εκπομπή δελτίων για το κυκλοφοριακό (χρήσιμη για τους οδηγούς).

Ο αυτόματος επανασυντονισμός χρησιμοποιείται από σταθμούς που εκπέμπουν σε περισσότερες από μία συχνότητες. Οι σταθμοί εξαναγκάζονται να καταφύγουν στη λύση εναλλακτικών (πολλαπλών) συχνοτήτων εκπομπής για την καλύτερη κάλυψη μιας περιοχής όπου υπάρχουν πολλά φυσικά εμπόδια (π.χ., βουνά και ψηλά κτίρια). Έτσι, εάν το αυτοκίνητό μας κινείται μεταξύ δύο πομπών του ίδιου σταθμού, ο δέκτης θα επιλέξει τον πομπό με το καλύτερο σήμα Αρκεί βέβαια να ενεργοποιήσουμε τη λειτουργία AF (Alternative Frequency) του δέκτη RDS. Με την πίεση του πλήκτρου AF ο δέκτης σαρώνει των μπάντα των FM και επιλέγει τη συχνότητα με το δυνατότερο σήμα του ίδιου πάντα σταθμού. Έτσι διευκολύνεται αρκετά η ζωή του οδηγού, αφού ο δέκτης λαμβάνει πάντα τον ίδιο σταθμό στην καλύτερη δυνατή ποιότητα. Η ΕΡΑ πάντως (αλλά και αρκετοί ιδιωτικοί σταθμοί πλέον) κάνει χρήση της λειτουργίας AF.

Ο σταθμός στέλνει έναν κωδικό που ονομάζεται ΡΙ (Program Identification) στο δέκτη, ώστε ο τελευταίος να ενημερωθεί ότι υπάρχει πληροφορία εναλλακτικών συχνοτήτων AF από το σταθμό. Παράλληλα, εκπέμπονται πληροφορίες όπως ο τόπος εκπομπής, η περιοχή κάλυψης και ένας αριθμός αναφοράς (π.χ., συχνότητα εκπομπής) για κάθε εναλλακτική συχνότητα. Ο δέκτης συντονίζεται σ’ όλες τις εναλλακτικές συχνότητες, χωρίς την παρενόχληση του ακροατή, εντοπίζει τη δυνατότερη λήψη και «κλειδώνει» σε αυτή. Βέβαια σε έναν οικιακό δέκτη η δυνατότητα αυτή δε χρειάζεται, αφού δεν υπάρχει μετακίνηση…

Η ένδειξη μηνυμάτων (μέχρι οκτώ χαρακτήρες) είναι μια άλλη κύρια δυνατότητα του RDS. Πρόκειται για τα γνωστά πλέον κυλιόμενα μηνύματα, σε μορφή κειμένου, που αναγράφονται στην οθόνη του δέκτη μας. Αυτά μπορεί να είναι η ονομασία του σταθμού, το είδος της εκπομπής που ακούμε, η ώρα, η θερμοκρασία και ό,τι άλλο φανταστεί ο παραγωγός της εκάστοτε εκπομπής. Ο κωδικός που χρησιμοποιείται εδώ ονομάζεται PS (Program Service) και επιτρέπει στον ακροατή (οδηγό), με μια ματιά στην οθόνη του δέκτη, να ξέρει το όνομα του σταθμού που ακούει. Έτσι δεν είναι απαραίτητο να θυμάται συχνότητες και αριθμούς ή να περιμένει από τους εκφωνητές να ανακοινώσουν την ονομασία του για να επιβεβαιώσει ότι είναι συντονισμένος εκεί που επιθυμεί. Η δυνατότητα αυτή χρησιμοποιείται ευρέως από όλους τους σταθμούς που εκπέμπουν σήμα RDS.

Η τελευταία και σημαντική δυνατότητα του RDS είναι τα έκτακτα δελτία ειδήσεων (π.χ., για την κίνηση στους δρόμους). Ο δέκτης ενεργοποιείται με τη βοήθεια δύο παραμέτρων. Η πρώτη παράμετρος ελέγχει αν ο σταθμός που είμαστε συντονισμένοι παρέχει δελτία ειδήσεων και αναγνωρίζεται με τον κωδικό TP (Traffic Program) όπου εμφανίζεται στην οθόνη του δέκτη. Η δεύτερη παράμετρος, με τη βοήθεια του κωδικού TA (Traffic Announcement), δηλώνει ότι κάτι έχει συμβεί και εκπέμπεται η έκτακτη είδηση.

Οι δύο κώδικες TA/TP ενεργοποιούν το δέκτη μας ακόμη και αν ακούμε κασέτα ή CD. Ο δέκτης αυτόματα διακόπτει οποιαδήποτε λειτουργία, ρυθμίζει την ένταση σε ομαλά επίπεδα και μας ανακοινώνει την έκτακτη είδηση. Εννοείται ότι οι σταθμοί που χρησιμοποιούν τη δυνατότητα αυτή μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις θα τη χρησιμοποιήσουν (π.χ., σεισμοί, φωτιές…), σε αντίθετη περίπτωση μάλλον αρνητικά γι’ αυτούς θα λειτουργήσει, αφού θα αναστατώσει τόσο τους οδηγούς όσο και αυτούς που ακούν ραδιόφωνο στο σπίτι.

 

[Giovanni Dimitropoulos]

ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ RDS


Όσοι είστε παρατηρητικοί σίγουρα θα έχετε προσέξει την ένδειξη ΕΟΝ που φέρουν οι δέκτες RDS που κυκλοφορούν στην αγορά, ιδίως τα ραδιοκασετόφωνα αυτοκινήτου. Το EON (Enchanced Other Networks) άρχισε να λειτουργεί από το 1993. Δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια επιπλέον δυνατότητα του RDS. Επιτρέπει τη λήψη κωδικών RDS και άλλων σταθμών εκτός απ’ αυτόν που είμαστε συντονισμένοι. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι οι σταθμοί να σχηματίζουν δίκτυο. Οι πληροφορίες μπορεί να είναι AF, PI αλλά και TI/PI. Σίγουρα πολλές φορές εκεί που θέλετε να ακούσετε κάτι συγκεκριμένο από το ραδιόφωνο, για παράδειγμα, κλασική μουσική, δεν ξέρετε που να ψάξετε. «Χάνεστε», λοιπόν, στη ραδιοφωνική μπάντα… Το RDS έχει και εδώ να προτείνει κάτι. Μια λέξη οκτώ χαρακτήρων αναγράφεται στην οθόνη του ραδιοφώνου, δηλώνοντας το κύριο είδος μουσικής που παίζεται σε μια εκπομπή. Όπως Rock, Pop, Classics ή ειδήσεις (News). Υπάρχουν συνολικά 31 είδη εκπομπών όπου ο παραγωγός του κάθε ραδιοφωνικού προγράμματος μπορεί να επιλέξει. Έτσι αν θέλουμε να απολαύσουμε κλασική μουσική, θα πρέπει να αναζητήσουμε την ένδειξη Classics. Η πρωτότυπη αυτή δυνατότητα ονομάζεται PTY (Program Type).

Μια άλλη δυνατότητα του RDS είναι η αυτόματη ρύθμιση του ήχου του car audio μας από το σταθμό. Αφού ενεργοποιηθεί ο δέκτης μας (και κυρίως ο ενισχυτής), γίνεται πια υποχείριο του ραδιοφωνικού σταθμού που είμαστε συντονισμένοι. Ο παραγωγός της εκπομπής μπορεί να ρυθμίζει την ένταση, τον τόνο ακόμη και τις συνθήκες ακρόασης (με DSP) ανάλογα με τη μουσική που μεταδίδει. Τέλος, το RDS μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την εκπομπή δεδομένων (data) υπολογιστή, λειτουργώντας σαν ένα ανοικτό δίκτυο BBS. Με αυτόν τον τρόπο ένας σταθμός μπορεί να εκπέμπει και προγράμματα υπολογιστή ή και αρχεία μουσικής MP3 μαζί με το καθιερωμένο μουσικό πρόγραμμα!

 

[Giovanni Dimitropoulos]

ΤΟ RDS ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ


Όλοι οι σταθμοί θα πρέπει να εξοπλιστούν με RDS αν θέλουν να φιλοξενούνται για πολύ καιρό στην μπάντα των FM.

Το RDS πρόκειται σύντομα αν χρησιμοποιηθεί σαν ένα είδος τηλεειδοποίησης, όπου μηνύματα θα εκπέμπονται μέσω των σταθμών, σε κινητούς, μικροσκοπικούς δέκτες. Με την εξέλιξη της τεχνολογίας και με τη συνεχόμενη πτώση των τιμών των υπολογιστών, τα μηνύματα που τώρα αναγράφονται στην οθόνη του δέκτη μας θα ανακοινώνονται ζωντανά, με τη «φωνή» κάποιου συνθετιστή. Αυτά θα είναι και λεπτομερέστερα και πιο κατανοητά από τα σημερινά. Ο καιρός οπότε η μόνη ηχητική συσκευή στο σπίτι και στο αυτοκίνητο θα είναι ο δέκτης (βλέπε ψηφιακό ραδιόφωνο DAB) δεν είναι μακριά. Ο ακροατής θα διαλέγει μέσω δικτύου (για παράδειγμα, από το κινητό του) τη μουσική που θέλει να ακούσει (Radio On Demand), ενώ παράλληλα θα ελέγχει το λογαριασμό του στην τράπεζα και μέσω μιας οθόνης θα διαβάζει το βιογραφικό του καλλιτέχνη του οποίου τη μουσική ακούει…