Mozart

[ΑΝΔΡΕΑΣ Κ.]

Το AVSITE σε συνεργασία με την "Κλασική Κόμπακτ Δισκοθήκη",
τιμώντας τα 250 χρόνια από τη γέννηση του Μότσαρτ σας προσφέρει
μια σύντομη βιογραφία με ιστορικά στοιχεία σε χρονολογική σειρά

 

[ΑΝΔΡΕΑΣ Κ.]

Wolfgang-Amadeus Mozart
27.1.1756-5.12.1791

Η οικογένεια του πατέρα του, Λεοπόλδου Μότσαρτ, καταγόταν από εργατική τάξη. Όλοι οι συγγενείς του ήταν οικοδόμοι και μάλιστα γνωστοί στο Άουξμπουργκ. Είχαν εγκατασταθεί εκεί γιατί το Άουξμπουργκ, δηλαδή η αρχαία Αυγούστα, που χτίστηκε το 15 π.Χ., σημείωνε τότε θεαματική ανάπτυξη χάρη στο πλούσιο σε ορυκτά υπέδαφός του αλλά και στην προνομιακή γεωγραφική του θέση. Η πόλη αυτή υπήρξε και το θέατρο σημαντικών θρησκευτικών γεγονότων. Είναι γνωστές οι περίφημες Δίαιτες της Αυγούστας που απέβλεπαν στην εξεύρεση λύσης στις διαμάχες ανάμεσα στους Λουθηρανούς και τους Καθολικούς.

Ο πατέρας του Λεοπόλδου, βιβλιοδέτης στο επάγγελμα, και όχι οικοδόμος όπως οι περισσότεροι από τους συγγενείς του, κατάλαβε ότι ο γιος του είχε κλίση στα γράμματα και στη μουσική, από νωρίς. Έτσι αποφάσισε να τον στείλει στο σχολείο, αποκόπτοντάς τον από το επάγγελμα. Ο Λεοπόλδος τελείωσε με εξαιρετική άνεση το γυμνάσιο στο Άουξμπουργκ και στη συνέχεια γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο του Σάλτσμπουργκ, όπου παρακολούθησε μαθήματα θεολογίας και φιλοσοφίας. Παράλληλα έπαιρνε μαθήματα μουσικής.

Στα 21 του χρόνια διορίστηκε στη θέση του βιολονίστα της ορχήστρας του παρεκκλησίου του πρίγκιπα εκλέκτορα του Σάλτσμπουργκ, Άντον Φίρμιαν. Κάτω από αυτές τις συνθήκες βρέθηκε στο Σάλτσμπουργκ ο πατέρας του μεγάλου συνθέτη.

Την παιδεία του Λεοπόλδου μπορούμε να τη χαρακτηρίσουμε αξιόλογη. Έκανε θεολογικές και φιλοσοφικές σπουδές στο πανεπιστήμιο της πόλης. Μιλούσε άριστα τη γαλλική και την ιταλική, εκτός βεβαίως από τη γερμανική. Χειριζόταν με εξαιρετική άνεση τη λατινική και την αρχαία ελληνική. Είχε ασχοληθεί με την αστρονομία, τη χημεία και τη βοτανική. Είχε στην κατοχή του δύο μικροσκόπια και ένα τηλεσκόπιο για να κάνει τις αναγκαίες παρατηρήσεις του. Στον τομέα της μουσικής, ο Λεοπόλδος ήταν άριστα καταρτισμένος, καλός ερμηνευτής και δεξιοτέχνης του βιολιού. Είχε συγγράψει κι ένα εγχειρίδιο για την τεχνική του βιολιού. Ακόμη, ήταν συνθέτης πολλών έργων για βιολί, ορχήστρα, χορωδίες κτλ.

Από τις έρευνες και τις μελέτες διαφόρων σχετικών βιογραφιών που είδαν το φως της δημοσιότητας, φαίνεται ότι ο Λεοπόλδος Μότσαρτ ήταν άνθρωπος σοβαρός, ολιγόλογος τις περισσότερες φορές, σκυθρωπός και αμίλητος. Στο σπίτι του επικρατούσε πατριαρχική τάξη και αυστηρή πειθαρχία. Η ζωή ήταν δύσκολη για τον ίδιο και τα παιδιά του και μόνο χάρη στη γλυκύτητα του χαρακτήρα της μητέρας γινόταν κάπως ανθρώπινη. Ο Λεοπόλδος απέφευγε να δημιουργήσει σχέσεις με άτομα κατώτερης τάξης. Προσπαθούσε να συναναστρέφεται με άτομα που ανήκαν στην Αυλή ή άλλες Διοικητικές Υπηρεσίες. Το ίδιο έκανε και για τα παιδιά του, στα οποία απαγόρευε να παίζουν με τα άλλα συνομήλικα της γειτονιάς.

Η όλη του συμπεριφορά του προδίδει χαρακτήρα αριβίστα, όπως είπαν. Επρόκειτο, όμως, για μομφή που έχει κατά καιρούς διατυπωθεί από πολλούς ιστορικούς. Δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί την ύπαρξη των επιχειρημάτων που στοιχειοθετούν τη μομφή αυτή, αλλά ότι πρέπει να εξεταστεί και η άλλη πλευρά που οδηγεί ίσως σε άλλα συμπεράσματα, τα οποία αμβλύνουν την κατηγορία αυτή (Γ. Δρόσου «Μότσαρτ», εκδ. Ζαχαρόπουλος).

Ο Λεοπόλδος ανήκε σε οικογένεια φτωχή. Γνώριζε τα προβλήματα και τις δυσκολίες των τίμιων οικοδόμων, που οι περισσότεροι τότε πέθαιναν νέοι από τις κακουχίες και τα ατυχήματα. Θέλησε να ξεφύγει απ’ τη μιζέρια που εκείνος είχε γνωρίσει και να ανοίξει στα παιδιά του τις πόρτες μιας καλύτερης ζωής. Τα μέσα που χρησιμοποίησε, ίσως τον κατατάσσουν στην κατηγορία του αριβίστα. Ο σκοπός όμως ήταν υψηλός και οι αριβιστικές του τάσεις ωχριούν μπροστά στο σκοπό που προσδοκούσε.
Σε όλα αυτά πρέπει κανείς να προσθέσει και την αγωνία του πατέρα να προβάλλει το γιο του και να επιχειρήσει τα ατέλειωτα ταξίδια, τόσο στις Αυλές των ευγενών της Αυστρίας, όσο και στο εξωτερικό.

Στις 27.1.1756 γεννήθηκε ο Johannes Chrysostomus Wolfgang Theophilus Mozart. Ο πατέρας αναγνώρισε αμέσως στο γιο του την πρώιμη μουσική μεγαλοφυία του και από πολύ νωρίς τον δίδαξε εκκλησιαστικό όργανο, βιολί και τσέμπαλο, ενώ στην κόρη του Νάνερλ, τσέμπαλο και τραγούδι. Στα τρία του χρόνια ο μικρός τραγουδούσε τις μελωδίες που άκουγε από τον πατέρα του και στα τέσσερά του χρόνια τις έπαιζε στο πιάνο. Στα πέντε του χρόνια έμαθε να αυτοσχεδιάζει στο πιάνο και να παίζει βιολί. Στα έξι του έγραψε το πρώτο μινουέτο και στα δώδεκα την πρώτη του όπερα.

Η αδελφή του Νάνερλ, μεγαλύτερή του κατά πέντε χρόνια, ήταν επίσης αξιόλογη πιανίστρια και έγραψε για αυτόν: «Μόλις άρχισε να αφοσιώνεται στη μουσική, όλες του οι αισθήσεις σα να νεκρώθηκαν για κάθε άλλη δραστηριότητα. Ακόμα και τα παιχνίδια, για να του τραβήξουν το ενδιαφέρον, έπρεπε να συνοδεύονται με μουσική. Όταν οι δυο μας, για να διασκεδάσουμε, μεταφέραμε τα παιγνίδια μας από το ένα δωμάτιο στο άλλο, εκείνος που πήγαινε με άδεια χέρια, έπρεπε να τραγουδήσει ή να παίξει ένα εμβατήριο στο βιολί».

Στις 12.1.1762, όταν ο Βόλφγκανγκ ήταν μόλις 6 χρόνων, ο Λεοπόλδος με τη σύζυγο και τα δυο του παιδιά (η κόρη του ήταν μόλις 11 ετών) ξεκίνησαν για το Μόναχο, για να παίξουν στην Αυλή του Βασιλιά της Βαυαρίας Μαξιμιλιανού-Ιωσήφ Γ’. Χειμώνας, 200 χιλιόμετρα ανύπαρκτου δρόμου, ταξίδι με άμαξα, πανδοχεία χωρίς θέρμανση... Η οικογένεια ταλαιπωρήθηκε και ιδίως τα παιδιά. Παρ’ όλα αυτά, η εμφάνισή τους στην Αυλή του Μονάχου ενθουσίασε τους ευγενείς, αλλά και τους εκπροσώπους της Τέχνης. Η περιοδεία αυτή συνεχίστηκε με επισκέψεις στις πόλεις Άουξμπουργκ, Χαϊδελβέργη, Φρανκφούρτη, με τελικό προορισμό το Παρίσι.

Στις 26.1.1762 έφτασαν στο Παρίσι, όπου έπαιξαν στις Βερσαλίες, αλλά και σε ελεύθερες συναυλίες για το κοινό, όπου όλος ο κόσμος μπορούσε να θαυμάσει το μεγάλου ταλέντο του μικρού Αμαντέους. Από εκεί, η οικογένεια συνέχισε την περιοδεία της προς τη Βιέννη, όπου στις 13.10.1762 ο μικρός Βόλφγκανγκ έπαιξε στο παλάτι Σενμπρούν μπροστά στην Αυτοκράτειρα Μαρία-Θηρεσία, με εξαιρετική επιτυχία από κάθε άποψη. Στην «παράσταση» αυτή παρών ήταν και ο Φραγκίσκος Α΄ και η Μαρία-Αντωνία, η οποία έμελλε να γίνει η γνωστή Μαρία-Αντουανέτα, βασίλισσα της Γαλλίας.

Από τη Βιέννη έφυγαν για την πόλη τους στις 31.12.1762. Όταν επέστρεψαν στο Σάλτσμπουργκ, τα παιδιά έπεσαν στο κρεβάτι με υψηλό πυρετό. Ο μικρός Βόλφγκανγκ παραπονέθηκε ότι ένιωθε πόνους στα κόκαλα. Πάντως, εκτός αυτών, ο σκοπός του πατέρα να κάνει γνωστό το γιο του και το μοναδικό του ταλέντο είχε επιτύχει.

Στις 9.6.1763, ο μικρός Αμαντέους εμφανίστηκε σε κοντσέρτο στη Φρανκφούρτη, όπου εκεί όλοι διαπίστωσαν ότι έχει το χάρισμα της τέλειας τονικότητας. Τι σημαίνει αυτό; Πολλοί άνθρωποι έχουν ανεπτυγμένη μια σχετική τονικότητα. Αν δηλαδή τους ζητηθεί να τραγουδήσουν σε Λα δεν μπορούν να το κάνουν με απόλυτη ακρίβεια. Θα τραγουδήσουν λίγο ψηλότερα ή λίγο χαμηλότερα. Αλλά αν παίξεις αυτήν τη νότα σε ένα όργανο και τους ζητήσεις να τραγουδήσουν τη συνέχεια, τότε τοποθετούν τη φωνή τους σωστά, κι αυτό γιατί η αίσθησή τους για τις υπόλοιπες νότες σχετικά με το Λα είναι καλή. Όμως κάποιος με τέλεια τονικότητα μπορεί να τραγουδήσει αμέσως και σωστά τη νότα η οποία θα του ζητηθεί. Και αντιστρόφως, μπορεί κάποιος με ανεπτυγμένη τέλεια τονικότητα να πει ποιες ακριβώς ήταν οι νότες που έπαιξε ο μουσικός.

Το 1765 έχει ήδη αναπτύξει την ικανότητά του στη σύνθεση, όταν γράφει έξι Σονάτες για τσέμπαλο, τις οποίες αφιερώνει στη Βασίλισσα Σαρλότ. Συνεχίζουν τις γεμάτες επιτυχία εμφανίσεις στο Λονδίνο παίζοντας μπροστά στο βασιλιά Γεώργιο Γ'. Ο Λεοπόλδος γράφει για τα παιδιά του σ’ ένα γράμμα: «Σε όλες τις Αυλές έγιναν δεκτοί με εξαιρετική ευγένεια. Αλλά η υποδοχή στο παλάτι του Λονδίνου ξεπερνά κάθε προηγούμενο». Στο Λονδίνο ο Μότσαρτ συνέθεσε τις πρώτες μικρές συμφωνίες του και έξι σονάτες για βιολί.

Στο Λονδίνο γνωρίζεται με το μικρότερο γιο του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ, τον Γιόχαν Κρίστιαν Μπαχ και γίνονται φίλοι, παρά τη μεγάλη διαφορά ηλικίας τους. Στη βρετανική πρωτεύουσα, σημαντική επίδραση αυτή την εποχή ασκούν στο έργο του οι ακροάσεις των εκτελέσεων των ορατόριων του Χέντελ και των έργων του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ.

Στις 24 Ιουλίου 1765 οι Μότσαρτ αναχωρούν από το Λονδίνο για το Κεντ, στο πλαίσιο μιας μεγάλης αγγλικής τουρνέ. Στις 4.9.1765 ο Αμαντέους οδεύει με τον πατέρα και την αδελφή του για τη Χάγη, όπου τα δύο παιδιά προσβάλλονται από τυφοειδή πυρετό. Μόνο όταν συνέλθουν αρχίζουν να δίνουν παραστάσεις εκεί (22.1.1766). Στις 9.11.1766 ολοκληρώνεται ακόμη μία ευρωπαϊκή περιοδεία, όταν ξεκινούν από το Μόναχο για την πατρίδα τους.

Ένα ερώτημα που τέθηκε από τους μελετητές της ζωής του είναι ότι, αφού το παιδί αποδείχτηκε ιδιαίτερα φιλάσθενο, γιατί ο πατέρας συνέχισε τα ταξίδια, κάνοντας νέες περιοδείες που κράτησαν τρία ολόκληρα χρόνια, αφού θα το καταπονούσαν, κάτω από τόσο αντίξοες συνθήκες; Είναι πιθανό η ισχυρή καταπόνηση του Αμαντέους, ήδη από τα παιδικά του χρόνια, να τον οδήγησε σε πρόωρο θάνατο, στα 35 του μόλις χρόνια.

Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι τα πρώτα ταξίδια πραγματοποιήθηκαν χάρη στη γενναιοδωρία του Πρίγκιπα-Αρχιεπισκόπου Σράττενμπαχ του Σάλτσμπουργκ, ο οποίος αναγνώρισε την μεγαλοφυία του Μότσαρτ και διευκόλυνε τα σχέδιά του. Δεν είχε όμως την ίδια αντιμετώπιση από τον επόμενο Πρίγκιπα-Αρχιεπίσκοπο, τον Hieronymus von Colloredo, έναν άκαμπτο, αυστηρό και υπεροπτικό άνθρωπο, με τον οποίο είχε πολλές προστριβές.

Στα τέλη του 1769 πραγματοποιεί το πρώτο από τα τέσσερα ταξίδια του στην Ιταλία, για το οποίο ξεκίνησαν στις 11.12.1769, όπου πήγε με το γιο του για να συναντήσει ένα διάσημο τότε συνθέτη και παιδαγωγό, τον πατέρα Τζοβάνι Μαρτίνι, ο οποίος ζούσε αποτραβηγμένος στο κελί του στην παροικία του Αγίου Φραγκίσκου στην Μπολόνια. Σπουδαία υπήρξε η παρέμβαση του Μαρτίνι, ο οποίος διόρθωνε τις συνθέσεις του μικρού Μότσαρτ, του δίδαξε τους κανόνες σύνθεσης και αρμονίας και τον μύησε στον τρόπο της εναλλαγής στην παρουσίαση των θεμάτων από τα όργανα της ορχήστρας και τη χορωδία. Τότε είδαν το φως της δημιουργίας η όπερα με τίτλο Μιθριδάτης, μοτέτα και μερικές από τις πρώτες Συμφωνίες. Τα έργα αυτά φέρουν έκδηλη την ιταλική νοοτροπία στην παράθεση των μερών και στην ανάπτυξη των θεμάτων. Πάντως, ο τρόπος της επεξεργασίας των μουσικών φράσεων παραμένει αυστηρά γερμανικός, κλασικός, αφού το άγρυπνο μάτι και το αόρατο χέρι του πατέρα του δεν άφηνε καμιά ευκαιρία λοξοδρόμησης!

Το ταξίδι αυτό είχε αρχικά εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Κατά τη 15μηνη περιοδεία του στα κυριότερα μουσικά κέντρα της χώρας συναντήθηκε με διάσημους συνθέτες και τραγουδιστές της εποχής και γνώρισε την ιταλική παράδοση σε μια περίοδο αποφασιστική για την παραπέρα εξέλιξή του. Καρπός αυτού του ταξιδιού ήταν το πρώτο του Κουαρτέτο Εγχόρδων και η όπερα Μιθριδάτης, βασιλιάς του Πόντου.

Στις συνθέσεις του Μότσαρτ βρίσκονται στοιχεία που μαρτυρούν την επήρειά του από την ιταλική μουσική. Τα ταξίδια στην Ιταλία άνοιξαν νέους δρόμους στη μουσική παιδεία του νεαρού τότε συνθέτη, όπως παρατήρησε ο μουσικολόγος και ιστορικός της μουσικής Georges de Saint-Foix. Αλλά και ο εξίσου σημαντικός αναλυτής του έργου του συνθέτη, Victor Ocar, σημειώνει ότι η ανθρωπότητα πρέπει να χρωστάει ευγνωμοσύνη στον Λεοπόλδο που είχε την πρωτοβουλία να οδηγήσει το γιο του στην χώρα αυτή, για να συμπληρώσει εκεί την παιδεία του.

Μάλιστα στη Ρώμη συνέβη η παρακάτω εντυπωσιακή ιστορία: Στη λειτουργία της Μεγάλης Εβδομάδας στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης ακούστηκε κατ’ έθιμο το Miserere του Γκρεγκόριο Αλλέγκρι, στις 11.4.1770, βασισμένο στον 51ο Ψαλμό. Την ημέρα εκείνη βρίσκονταν στο ναό ο Λεοπόλδος με τον Αμαντέους και το άκουσαν. Λίγες ημέρες αργότερα ο μικρός Αμαντέους έγραψε στην παρτιτούρα το τεράστιο σε μέγεθος και υψηλής δυσκολίας έργο. Όλοι αναρωτήθηκαν πού το βρήκε για να το αντιγράψει (!) αφού αυτό φυλασσόταν σε ειδικές κρύπτες ασφαλείας και δεν επιτρεπόταν να βγει η παρτιτούρα έξω πλην της Μεγάλης Εβδομάδας. Ο μικρός μουσικός είχε κατορθώσει να το απομνημονεύσει και να το καταγράψει στο χαρτί από μνήμης…

Στην Ιταλία, ακόμη, ο 14χρόνος Μότσαρτ είχε γίνει δεκτός στην Academia Filarmonica di Bologna, στις 9.10.1770.

Και πάλι πρέπει να τονιστεί ότι ο Λεοπόλδος προσπαθούσε εναγωνίως να βρει κάποια θέση σε μια οποιαδήποτε Αυλή της Ευρώπης, επειδή ήξερε ότι ο γιος του δεν θα είχε κανένα σπουδαίο μέλλον στην Αυλή του Σάλτσμπουργκ, με τον Κολορέντο. Άρα, πίσω από όλα αυτά τα ταξίδια υπήρχε και το σχέδιο του πατέρα να εξασφαλίσει το γιο του. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι το φιλάσθενο τότε παιδί δεν καταπονήθηκε.

Την επόμενη χρονιά, την παραμονή των Χριστουγέννων του 1771, συμμετέχει σε διαγωνισμό στο παλάτι Χόφμπουργκ, σε ανταγωνισμό με το γνωστό συνθέτη και πιανίστα της εποχής Muzio Clementi. Οι δυο μουσικοί έπαιξαν το ίδιο κομμάτι του Παϊζιέλο, παρουσία του Αυτοκράτορα Φραγκίσκου Ιωσήφ Β’.

 

[ΑΝΔΡΕΑΣ Κ.]

Στις 9 Μαΐου 1781, για ασήμαντη αιτία, ο Κολορέντο κάλεσε τον Μότσαρτ και τον επιτίμησε μπροστά στο υπόλοιπο υπηρετικό προσωπικό κατά τρόπο άδικο και απαράδεκτο. Ο λόγος ήταν ότι ο Μότσαρτ δεν δέχτηκε να μεταφέρει ένα ογκώδες δέμα του αρχιθαλαμηπόλου του Αρχιεπισκόπου από τη Βιέννη στο Σάλτσμπουργκ. Οι δύο άντρες ήρθαν σε ρήξη, ύστερα από την άρνηση του συνθέτη να υποχωρήσει. Έτσι ο τελευταίος αναγκάστηκε να υποβάλει την παραίτησή του και να δοκιμάσει να φτιάξει το μέλλον του, όχι ως υπάλληλος του Κολορέντο, αλλά ως ελεύθερος και ανεξάρτητος μουσικός. Μάζεψε λοιπόν τα πράγματά του και εγκαταστάθηκε στο Πανδοχείο το «Μάτι του Θεού» που ανήκε στην οικογένεια Βέμπερ.

Σ’ αυτό ζούσε και η χήρα Μαρία Σετσίλια Βέμπερ μαζί με τις κόρες της. Τόσο το πανδοχείο, όσο και η οικογένεια Βέμπερ δεν έχαιραν σπουδαίας φήμης. Ο πατέρας του εναντιώθηκε στην απόφαση του γιου του, ο οποίος όμως για πρώτη φορά αρνήθηκε να σεβαστεί τις παραινέσεις του, επηρεαζόμενος από τις συμβουλές της χήρας Βέμπερ και του προστάτη των ορφανών κοριτσιών της, του κ. Θόργουαρντ, ο οποίος συζούσε με τη χήρα.

Ο πατέρας του, έχοντας πληροφορηθεί τα όσα συνέβαιναν στο, μάλλον ύποπτο, πανδοχείο συνέστησε στο γιο του να το εγκαταλείψει αμέσως και να δεχτεί τη στέγη που του πρόσφερε ο γιατρός και φίλος του, ο κύριος Μεσμέρ. Ο έμπειρος Λεοπόλδος φοβόταν τόσο τη χήρα Βέμπερ, όσο και τον κ. Θόργουαρντ, ότι θα οδηγούσαν το γιο του σε δέσμευση. Και δεν είχε καθόλου απατηθεί γιατί η παραμονή του συνθέτη στο πανδοχείο και η συνεχής επαφή του με την Κοστάντζε οδήγησαν τελικά στη δημιουργία μιας συνήθειας, ενός δεσμού.

Το Σεπτέμβριο του 1781 ο Μότσαρτ, ύστερα από συνεχείς προτροπές του πατέρα του, αποφάσισε να εγκαταλείψει το πανδοχείο και να εγκατασταθεί στο Γκράμπεν, μερικές εκατοντάδες μέτρα από τον καθεδρικό Ναό του Αγίου Στεφάνου. Έτσι απομακρύνθηκε από την Κοστάντζε και την επιρροή της μητέρας της, αλλά δυστυχώς δεν έπαψε να επισκέπτεται την Κοστάντζε. Απορροφημένος απ’ τη δουλειά του δεν αντιλήφθηκε το σχέδιο που εξύφαιναν η κυρία Βέμπερ και ο κύριος Θόργουαρντ.

Κάποιο απόγευμα όταν ο συνθέτης έκανε τη συνηθισμένη επίσκεψή του στο «Μάτι του Θεού», ο προστάτης των ορφανών κοριτσιών δήλωσε με όλη την επιβαλλόμενη σοβαρότητα ότι με τη στάση του αυτή ο κ. Μότσαρτ είχε εκθέσει την τιμή της Κοστάντζε στην κοινωνία της Βιέννης. Ο Μότσαρτ αντέδρασε, αλλά ο καταχθόνιος Θόργουαρντ, χωρίς περιστροφές, δήλωσε ότι για να επανορθωθεί το κακό δεν υπήρχε παρά ο γάμος. Μάλιστα, επειδή τότε ο συνθέτης δεν είχε χρήματα, τον υποχρέωσε να υπογράψει μια υποσχετήρια δήλωση, που εξασφάλιζε την Κοστάντζε και την κυρία Βέμπερ. Ήταν μια πολύ καλά οργανωμένη κίνηση, ένα απλό και καταχθόνιο σχέδιο που οπωσδήποτε θα οδηγούσε το συνθέτη στην καταστροφή και σε μια νέα σκλαβιά.

Η δήλωση έλεγε: «Ο υπογράφων Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ, υπόσχομαι και αναλαμβάνω μέσα σε τρία χρόνια να παντρευτώ με τη δεσποινίδα Κοστάντζε Βέμπερ. Αν τούτο δεν πραγματοποιηθεί λόγω μεταβολής των προθέσεών μου, θα έχει το δικαίωμα να απαιτήσει την καταβολή από μέρος μου του ποσού των 300 φλορινιών το χρόνο».

Ο Μότσαρτ είχε υπογράψει την καταδίκη του… Όταν όμως η Κοστάντζε διάβασε τη δήλωση, θύμωσε, έκανε το χαρτί κομμάτια και αναλύθηκε σε κλάμα. Ο Μότσαρτ συγκινήθηκε και αποφάσισε να την κάνει γυναίκα του, πιστεύοντας ότι η κοπέλα αυτή ήταν αγνή και τον αγαπούσε. Πολλά όμως ερωτηματικά προκύπτουν από τη βίαιη εκείνη αντίδρασή της...

Στις 4.8.1782 νυμφεύτηκε την Κοστάντζε Βέμπερ στον Άγιο Στέφανο της Βιέννης, παρά τις έντονες αντιρρήσεις του πατέρα του γι αυτόν το γάμο. Η Κοστάντζε δεν ήταν ούτε όμορφη ούτε φιλότεχνη, αλλά ούτε διέθετε τα μέσα για να κάνει πιο άνετη τη ζωή του. Ο γάμος του πέρασε από πολλές δυσκολίες, αλλά κράτησε τουλάχιστον ως το τέλος της ζωής του Μότσαρτ, δηλαδή τα επόμενα 9 χρόνια. Για τη σύζυγό του, ο Μότσαρτ έλεγε ότι δεν ήταν έξυπνη, αλλά είχε κοινή λογική και την ευγενικότερη καρδιά του κόσμου. Μαζί απέκτησαν έξι παιδιά, από τα οποία έζησαν μόνον τα δύο.

Η οικογένεια Μότσαρτ ανήκε στους φανατικούς καθολικούς. Όλα τα μέλη της πίστευαν στο Θεό και επικαλούνταν πάντα τη βοήθειά του. Ο Βόλφγκανγκ έγραφε από τη Βιέννη στον πατέρα του, ο οποίος υπηρετούσε ακόμη στην Αυλή του Κολορέντο: «Κάνε υπομονή. Ο Μουφτής μας δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα ηλίθιο πλάσμα. Ο Θεός μας παραμένει πάντοτε εύσπλαχνος και ελεήμων. Έχω πάντα το Θεό στη σκέψη μου. Αναγνωρίζω την παντοδυναμία Του. Δεν ξεχνώ την αγάπη, τη στοργή και την ευσπλαχνία απέναντι στα πλάσματά Του».

Όταν ο Μότσαρτ εγκαταστάθηκε μόνιμα στη Βιέννη κι έγινε πολύ γνωστός στους μουσικούς κύκλους της πόλης, αλλά και μεταξύ των αριστοκρατών, μυήθηκε στον Τεκτονισμό ύστερα από εισήγηση του φίλου του βαρόνου Όττο φον Γκέμινγκεν, ο οποίος ήταν τέκτων, πιστός καθολικός και άτομο που φημιζόταν για την ηθική του, τη φιλανθρωπία και την αγάπη για τους συνανθρώπους του. Ο φον Γκέμινγκεν μύησε τον Βόλφγκανγκ στη νεοσύστατη τότε και ολιγομελή Στοά της Βιέννης Beneficentia (ή Zur Wohltataigkeit - Αγαθοεργία), στην οποία ο ίδιος ήταν ιδρυτής. Η μύηση του συνθέτη έγινε στις 14.12.1784, στα 29 του χρόνια. Εκεί είχε την ευκαιρία να νιώσει την αδελφική φιλία που του έλειπε ως τότε.

Η ένταξη του Μότσαρτ στον ελεύθερο τεκτονισμό δεν οφειλόταν σε κάποια αστάθμητη στιγμιαία απόφασή του ή στην επιμονή του φον Γκέμινγκεν. Αντίθετα, όπως ο ίδιος είπε, ήταν το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας πνευματικής διεργασίας, η οποία τον απασχολούσε πολλά χρόνια πριν από τη μύησή του, όταν του δόθηκε η ευκαιρία να συναντηθεί και να μιλήσει με διάφορους διάσημους τέκτονες, όπως τον βαρόνο Βαν Σβίτεν, τον προσωπικό του γιατρό Μέσμερ, τον λιμπρετίστα Σικανέντερ και άλλους.

Το ενδιαφέρον του Μότσρτ για τα εσωτερικά θέματα ξεκίνησαν από τα παιδικά του χρόνια. Όταν ήταν 11 ετών έγραψε τη μουσική για το τεκτονικό ποίημα An die Freude και το έστειλε ως δώρο στο Δρ. Joseph Wolf, που τον θεράπευσε από μια ασθένεια. Στα 16 του χρόνια συνέθεσε μια άρια βασισμένη στον τελετουργικό ύμνο O Heiliges Band (Lobgesang auf die freierliche Johannisloge Κ148) και στα 17 του επελέγη από τον Gebler για να συνθέσει τη μουσική για το τεκτονικό δράμα Θάμος, βασιλιάς της Αιγύπτου (βιογραφία Μότσαρτ, Γ.Δρόσος, εκδ. Ζαχαρόπουλος).

O αβάς Καρλ ντε Νάις (Carl de Nys), ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Εκκλησίας, έγραφε: «Ο Βόλφγκανγκ, όπως και ο πατέρας του, δεν απομακρύνθηκαν ποτέ από την εκκλησία και δεν λησμόνησαν τους ιερούς κανόνες της καθολικής πίστης. Η ένταξή του στον Τεκτονισμό δεν ερχόταν σε σύγκρουση με την πίστη του. Ο Βόλφγκανγκ, μετά από ώριμη σκέψη, ψυχική ανάγκη, ζήτησε σταθερά και συνειδητά την εισδοχή του στον Τεκτονισμό, από τον οποίο επηρεάστηκε και έγραψε έργα τεκτονικού περιεχομένου».

Σε λιγότερο από ένα μήνα, ο Μότσαρτ άλλαξε Στοά, μετεγγράφηκε στην Αληθινή Αρμονία (Zur wahren Eintracht) ή αλλιώς Ομόνοια (Concordia), στις 7.1.1785. Την ίδια χρονιά, στην ίδια Στοά εισήλθε και ο μεγάλος συνθέτης Γιόζεφ Χάιντν, τον οποίο έπεισε ο Μότσαρτ να εισαχθεί. Με τον Χάιντν είχε γνωριστεί στη Βιέννη και απέκτησε προσωπική σχέση. Ο Μότσαρτ ήταν 24 χρόνια νεότερος από τον Χάιντν και έτρεφε γι΄ αυτόν βαθύ σεβασμό. Τον αποκαλούσε «Πατέρα της Συμφωνίας και του Κουαρτέτου» και του αφιέρωσε έξι δικά του κουαρτέτα, τα επονομαζόμενα «Κουαρτέτα Χάιντν». Η φιλία τους και ο θαυμασμός του ενός για τον άλλο, είχαν ως αποτέλεσμα μια αλληλεπίδραση, κυρίως σε ότι αφορά τα κουαρτέτα εγχόρδων, τόσο δημιουργική, ώστε να χαρακτηρίζεται από τις πιο εντυπωσιακές στην ιστορία της μουσικής.

Ο σπουδαίος μουσικολόγος Άλφρεντ Αϊνστάιν παρατηρεί ότι ο Τζιοβάνι Μαρτίνι δίδαξε στο παιδί την αυστηρή εκκλησιαστική μουσική του 16ου αιώνα. Το αρχαίο όμως αυτό υποχρεωτικό στυλ της αντίστιξης που του επέβαλε ο Μαρτίνι δεν άρεσε καθόλου στο παιδί, και δεν άργησε να το απορρίψει.

Ακούγοντας κάποιος τα έργα του, μπορεί να διαπιστώσει τον τρόπο ανάπτυξης των θεμάτων από τη χορωδία αλλά και τη γεμάτη χάρη παράθεση των μουσικών φράσεων, οι οποίες συνταιριάζονται απόλυτα με τα ιερά κείμενα και τα υπογραμμίζουν. Εκείνος που θετικά επηρέασε τον Μότσαρτ -και στην εκκλησιαστική μουσική- υπήρξε ο Γιόζεφ Χάιντν. Οι συνθέσεις του Χάιντν χαρακτηρίζονται από πρωτοτυπία και σπουδαία ευρήματα, ενώ η αρχιτεκτονική των μερών και η ενορχήστρωσή τους αγγίζουν την τελειότητα. Ο σοφός δάσκαλος, στις 15 Φεβρουαρίου 1788, ομολόγησε στον πατέρα του: «Κύριε, σας το λέω μπροστά στο Θεό και σαν τίμιος άνθρωπος, ότι ο γιος σας είναι ο μεγαλύτερος συνθέτης που γνώρισα στη ζωή μου»!

Την τελευταία χρονιά της ζωής του, ο Μότσαρτ αναδιαμόρφωσε την 40ή Συμφωνία του. Στη μορφή αυτή τη Συμφωνία διηύθυνε στη Βιέννη, στις 16.4.1791, ο Αντόνιο Σαλιέρι!

Ολοκληρώνοντας τα σύντομα βιογραφικά για τον Μότσαρτ πρέπει να αναφερθούμε και στο τελευταίο του έργο, το περίφημο Ρέκβιεμ. Πρόκειται για μια μεγαλειώδη σύνθεση, η οποία γνώρισε ίσως τη μοναδική στα μουσικά χρονικά περιπέτεια. Ο Μότσαρτ δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει αυτό του το έργο. Το Ρέκβιεμ ολοκληρώθηκε από το μαθητή του, τον Συσμάγιερ, και παραδόθηκε στον άγνωστο κύριο, για τον οποίο πολλοί ιστορικοί της μουσικής είχαν εικάσει ότι πίσω του κρυβόταν ο Σαλιέρι. Όμως δεν ήταν έτσι! Πίσω του κρυβόταν ο κόμης Βάλσεκ, ο οποίος το οικειοποιήθηκε. Χρειάστηκε να περάσουν οκτώ χρόνια από το θάνατο του συνθέτη για να αποκαλυφθεί η αλήθεια!

Αυτή τη σύντομη αναφορά γίνεται για να υπογραμμιστεί το ότι το Ρέκβιεμ συνεχίζει ακόμη να αντιμετωπίζει περιπέτειες. Γύρω στο 1995 στους Times γράφτηκε ότι ένας μουσικολόγος, ο Έντζο Αμάτο, δήλωσε ότι ο Μότσαρτ έκλεψε τη μουσική του Ρέκβιεμ από τις συμφωνίες του Πασκουάλε Ανφόνσι. Αυτός ήταν ένας από τους γνωστούς συνθέτες, καταγόμενος από τη Νάπολη της Ιταλίας, στο δε ενεργητικό του είχε περίπου 70 όπερες. Το έργο του ήταν σημαντικό στην εποχή του, αλλά δεν μπόρεσε να έχει τη διαχρονικότητα της μουσικής του Μότσαρτ.

Η βαρύτατη αυτή κατηγορία δεν ευσταθεί για τους εξής λόγους: Ο Μότσαρτ άρχισε να συνθέτει το Ρέκβιεμ στις 2 Δεκεμβρίου 1791, υπαγορεύοντάς το στο μαθητή του, τον Συσμάγιερ, και στον πιανίστα φίλο του Γιόχαν Ρόζερ. Ο θάνατος έκοψε το νήμα της ζωής του στις 5 Δεκεμβρίου 1791 και ο Συσμάγιερ σύνθεσε τα υπόλοιπα μέρη που δεν είχε υπαγορεύσει ο Μότσαρτ, αφού ο συνθέτης Γιόζεφ Έϋμπλερ δήλωσε ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει να γράψει ένα τέτοιο έργο! Ο Μότσαρτ υπαγόρευε το έργο όταν συνερχόταν από το συνεχή λήθαργο, τραγουδώντας τα μέρη του. Άρα δεν είχε καμιά παρτιτούρα στα χέρια του, που θα μπορούσε να ανήκει στον Ανφόνσι. Το μόνο που θα μπορούσε κάποιος να δεχθεί είναι η τεράστια μουσική μνήμη του Μότσαρτ. Αν είχε ακούσει κάτι που του άρεσε είχε τη δυνατότητα να το ξαναφέρει στη μνήμη του, όπως έγινε και με το Miserere του Αλλέγκρι.


Νίκος Κανελλόπουλος
«Η Κλασική Κόμπακτ Δισκοθήκη»
Αθήνα 9.84 fm (στους 98.3 μ/κ)
και ψηφιακά από το δορυφόρο HellasSat

 

[Snow Whitty]

Euxaristoume gia tis "sumpuknwmenes" plhrofories Niko kai Andrea!

8umamai akomh.......otan prin apo merika xronia parakolou8ousa to Musical "MOZART" sto istoriko Theater an der Wien,sth Vienna,to rigos kai th sugkinhsh pou me diakateixe,ka8ws "kulouse" h zwh tou Mozart apo mprosta mas gia treis peripou wres... Oxi exwraistika h exidanikeumena,alla wma kai realistika.Mia idiofuia, pou prokalei katarrakth sunais8hmatwn, ka8ws talanizetai apo to harisma kai prospa8ei apegnwsmena na "isorrophsei sto skoini",enw den exei ma8ei akoma na perpataei....

Ena deigma tou psuxismou tou,pairnei kaneis diavazontas tis epistoles pou estelne sthn "Baesle"tou h alliws xaderfh tou:
http://mozart.ard.de/brandauer/briefe/?t=11&id=329&s=1O Klaus Maria Brandauer diabazei tis epistoles me tropo akrws gohteutiko!Diaskedastikes einai apo mones tous!!

Dustuxws,to apospasma einai mono gi autous pou katalabainoun germanika ki auto einai epipono,pistepste me!

 

[RDoherty]

Η "Αλληλογραφία" του Μότσαρτ έχει εκδοθεί σε (εξαιρετική) μετάφραση Νίκου Σαραντάκου από τις εκδόσεις Ερατώ (446 σελίδες, α' έκδοση: 1991, β' έκδοση: 2001).

 

[Γιώργος(MAC)Αναμουρλίδης]

Σας ευχαριστούμε για την ενημέρωση.

 

[N Kanellopoulos]

Πράγματι! Συμφωνώ...

 

[RDoherty]

http://www.youtube.com/v/CqBW_9OjhlA
Ψιλοκαλός για μικρό παιδάκι, ε?

 

[N Kanellopoulos]

8umamai akomh.......otan prin apo merika xronia parakolou8ousa to Musical "MOZART" sto istoriko Theater an der Wien,sth Vienna,to rigos kai th sugkinhsh pou me diakateixe,ka8ws "kulouse" h zwh tou Mozart apo mprosta mas gia treis peripou wres... Oxi exwraistika

Απορώ Χριστίνα που σου άρεσε αυτό το musical. Το είδα και εργώ πριν από χρόνια στο ίδιο εντυπωσιακό θέατρο, αλλά μου ερχόταν λίγο σαν κακέκτυπο του Jesus Christ Superstar!

 

[Snow Whitty]

Απορώ Χριστίνα που σου άρεσε αυτό το musical. Το είδα και εργώ πριν από χρόνια στο ίδιο εντυπωσιακό θέατρο, αλλά μου ερχόταν λίγο σαν κακέκτυπο του Jesus Christ Superstar!

Ετσι οπως το θετεις Νικο,θ απεδιδα τον ενθουσιασμο που μου προκαλεσε το μιουζικαλ, στην ατμοσφαιρα του ιστορικου θεατρου,στο γοργο ρυθμο της εναλλαγης των σκηνων-σκηνικων,στην μοντερνα μουσικη,στην παρεα μου και στο νεαρο της ηλικιας μου!

Εξαιρω( ο τονος στο ωμεγα) το γεγονος, οτι δεν εχω το μετρο της συγκρισης σου,διοτι δεν ετυχε ακομη να δω τον Ιησου χριστο σαν Σουπερσταρ!

 

[N Kanellopoulos]

Χριστίνα έχεις το Cd από αυτήν την παράσταση;
Αν όχι, και εφόσον σε ενδιαφέρει, πες μου να σου το δώσω.