Τρεις Πίθηκοι - Three Monkeys AKA Uc Maymun (2008)

[Cine Gear]

[IMGL]http://www.odeon.gr/MEDIA/MediaRepository/16900007/three_monkeys.jpg[/IMGL]

Τρεις Πίθηκοι - Three Monkeys AKA Uc Maymun (2008)

Νέα ταινία του σημαντικότερου σκηνοθέτη της νέας γενιάς της Τουρκίας, Νούρι Μπιλγκέ Τζεϊλάν. Τιμήθηκε με βραβείο Σκηνοθεσίας στο φεστιβάλ Κανών 2008.

Ο Τζεϊλάν εμπνεύστηκε το σενάριό του από ένα γιαπωνέζικο μύθο: τρεις σοφοί πίθηκοι, που ο καθένας κλείνει με τα χέρια του ένα μέρος του προσώπου του. Τα μάτια για να μη βλέπει, τα αυτιά για να μην ακούει και το στόμα για να μη μιλάει. Έτσι συμβαίνει και στην οικογένεια της ιστορίας μας, όπου τα μικρά μυστικά εξελίσσονται σε μεγάλα ψέματα, όμως όλοι αρνούνται να το παραδεχτούν. Κανένα μέλος δεν ανοίγεται καθαρά στην αλήθεια για να μείνει η οικογένεια ενωμένη. Όμως παίζοντας τους τρεις πιθήκους ακυρώνεται η αλήθεια και η ύπαρξή της;

Ελληνικη κινηματογραφικη πρεμιερα 11/12/2008

 

[Cine Gear]

Η κριτικη του ΔΗΜΗΤΡΗ ΔΑΝΙΚΑ

Απίστευτο! Η ρακένδυτη Τουρκία ίπταται παρέα με την παγκόσμια πρωτοπορία. Το όνομά της Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν. Ο σκηνοθέτης που διαχειρίζεται τις σιωπές και την ποίηση με την ανάσα του Ταρκόφσκι
Βάζω στοίχημα. Όσοι δουν την τελευταία ταινία του Νουρί Μπιλγκέ Τζεϊλάν, «Τρεις πίθηκοι» («Uc maymun»), θα την τοποθετήσουν στις δέκα καλύτερες στιγμές της φετινής χρονιάς.

Ο σπουδαίος αυτός δραματουργός, ποιητής, σκηνοθέτης και ανατόμος της σύγχρονης κοινωνίας και των «ψυχών» αυτής διαπραγματεύεται ένα κολοσσιαίο «θέμα». Ένα «θέμα» απαγορευμένο και επί της ουσίας δολοφονικό. Όλοι, μα όλοι, συνένοχοι στο έγκλημα το καθημερινό. Η σήψη - λέει- έχει φτάσει στα νύχια. Το Σώμα της κοινωνίας σε πλήρη σηψαιμία. Το έγκλημα συντελείται μέσα στα σπλάχνα της οικογένειας. Πατέρας, μητέρα, γιος. Τρεις πίθηκοι. Καμώνονται πως δεν βλέπουν, πως δεν ακούν και φυσικά κανείς δεν μιλάει. Η κοινωνική παραλυσία προέρχεται και προκαλείται από την οικογενειακή αναλγησία. Η ιστορία αρχίζει από μια συναλλαγή, προχωράει στην υποταγή και καταλήγει στη συνωμοσία την οικογενειακή.

Υποψήφιος βουλευτής παρασύρει με το αυτοκίνητό του και σκοτώνει ανυποψίαστο πεζό. Προκειμένου να αποφύγει τις αποκαλύψεις και τις κυρώσεις που θα του στερήσουν το πολυπόθητο πολιτικό αξίωμα, προτείνει στον οδηγό του, έναν μικροαστό οικογενειάρχη, μια απίστευτη ανταλλαγή. Να πάρει εκείνος, ο αθώος, την ευθύνη και φυσικά να υποστεί την τιμωρία με φυλάκιση ενός έτους και ως αντάλλαγμα ο πολιτευτής όχι μόνο να συνεχίζει να πληρώνει τη μηνιαία αποζημίωση προς την οικογένεια του οδηγού αλλά και με την αποφυλάκιση να του καταθέσει παχυλή αποζημίωση. Συμφωνία κυρίων. Στην πορεία όμως τα πράγματα στραβώνουν. Και στραβώνουν από τον εκμαυλισμό και την υποταγή. Ο γιος ονειρεύεται αυτοκίνητο. Γιατί δηλαδή να μην εισπράξουμε από τώρα ένα μικρό μέρος της αποζημίωσης και να φτιάξουμε τη ζωή μας; Έτσι η μητέρα κτυπάει την πόρτα του πολιτικού. Έτσι ο γιος λαμβάνει το χρήμα κι έτσι το όνειρό του γίνεται δικό του κτήμα. Έτσι όμως η μητέρα του καταλήγει στο κρεβάτι του πολιτικού. Αυτή είναι μόνο η αρχή. Από αυτό το σημείο αρχίζει η αποσύνθεση η οικογενειακή. Μια μικρή, ασήμαντη συναλλαγή είναι αρκετή να προκαλέσει σηψαιμία ηθική. Η σύζυγος ερωτεύεται τον πολιτευτή. Το αφροδισιακό της εξουσίας τής έχει πάρει τα μυαλά και η δύστυχη αρχίζει να κάνει όνειρα τρελά. Ο γιος, αν και μάρτυρας αυτής της ανήθικης επιπλοκής, κρατάει το στόμα του κλειστό. Και όταν ο σύζυγος και πατέρας βγει από τη φυλακή εκτονώνει την οργή του με μερικά γαμοσταυρίδια αλλά κι αυτός με το στόμα του κλειστό. Πατέρας, μητέρα και γιος πορεύονται προς το χείλος του γκρεμού, κολυμπώντας μέχρι τ΄ αυτιά σ΄ έναν βούρκο συναλλαγής και απίστευτης υποταγής.

Κάθε πράξη, κάθε αντίδραση, «κουμπώνει» με την προηγούμενη και την επόμενη. Και ρεαλιστικά και συμβολικά. Η εξουσία με την υποταγή. Η υποταγή με τη συναλλαγή. Η συναλλαγή με την αποσύνθεση την ηθική. Πρώτα ο πατέρας (η κεφαλή της οικογένειας) διαρρηγνύει τον ιστό. Όλα για πούλημα. Από κοντά η μητέρα. Από πίσω ο γιος. Ο πρώτος πουλάει την ψυχή του στον διάβολο. Έλα μωρέ, πώς κάνεις έτσι; Δώδεκα μήνες φυλακή και μετά πλούσιος και καλύτερα από πριν. Το τίμημα βαρύ. Με το αφροδισιακό της εξουσίας και η μητέρα. Ταπεινωμένος ο άντρας της στη φυλακή, ταπεινωμένη κι αυτή, γονυπετούσα την ίδια εξουσία να εκλιπαρεί. Η λογική του κατήφορου είναι ο πάτος!

Εκ πρώτης όψεως το σεναριακό υλικό είναι κατάλληλο για μελόδραμα συνηθισμένο και λαϊκό. Πριτς! Ο Τζεϊλάν κουρελιάζει τη συνταγή. Τη γράφει στα παλαιότερα των υποδημάτων του. Καλά κάνει. Πρώτα απ΄ όλα ενσωματώνει το τέλμα μέσα στην αισθητική και την προσωπική του γραφή. Έτσι εξηγούνται οι ατελείωτες σιωπές. Εκκωφαντικές και σχεδόν σωματικές. Τα λόγια περιττά. Οι πράξεις στα μουλωχτά. Σημασία έχει να αποτυπωθεί η αποσύνθεση σε όλο της το μεγαλείο. Η πορεία στον βάλτο συνοδεύεται από αναθυμιάσεις. Οι αναθυμιάσεις προκαλούν ζαλάδα και η ζαλάδα καταλήγει σε νοσηρές καταστάσεις. Εσωτερικές, αόρατες και οργανικές. Η σιωπή είναι συστατικό στοιχείο μιας τέτοιας συναλλαγής. Οι βίδες του οργανισμού ξεχαρβαλωμένες από σκόνη και σκουριά. Οι αντιδράσεις αποσπασματικές. Η επικοινωνία με φράσεις σύντομες και κοφτές. Τρεις πίθηκοι να πορεύονται με το κεφάλι προς τα κάτω και τα πόδια ψηλά. Και όσο αυτοί αρρωσταίνουν τόσο αρρωσταίνει και ο περιβάλλων χώρος, ακόμη και οι κλιματικές συνθήκες, άρρωστες, ανάποδες, μελαγχολικές, γκρίζες, μαύρες με μπόρες καλοκαιρινές.

Το αποτέλεσμα αυτής της διαρκούς συνουσίας ανάμεσα στην εσωτερική κατάσταση της οικογένειας και στην αισθητική του Τζεϊλάν καταλήγει να αποτυπώνεται στο Εικαστικό Σώμα της ταινίας. Ποιος είπε πως σήμερα δεν υπάρχει και δεν εκφράζεται κινηματογραφική πρωτοπορία; Ε, αυτός που το λέει είναι άσχετος και στην καλύτερη περίπτωση αγράμματος. Όσο «αρρωσταίνουν» τα τρία μέλη της οικογένειας τόσο η «αρρώστια» μεταφέρεται και αναπαράγεται από τη γραφή του Τζεϊλάν. Ήχος και φωτογραφία σε μια αχαλίνωτη επίδειξη πρωτοπορίας. Ο φακός του Γκεχάν Τιριάκι έχει- μέσα μου - κερδίσει Όσκαρ φωτογραφίας. Το ίδιο και η ηχοληψία. Το θρόισμα της κουρτίνας μοιάζει με χειροβομβίδα. Το κλείσιμο μιας πόρτας με βόμβα. Όλα, από τον ουρανό με τα σύννεφα μέχρι τα χρώματα που λειώνουν ακολουθώντας την αποσύνθεση της οικογένειας, εξηγούν, μεταφράζουν, ερμηνεύουν την εσωτερική κατάσταση των τριών «πιθήκων». Εδώ ο Τζεϊλάν αντιστρέφει πλήρως τον Μπέργκμαν. Οι σιωπές εκτοπίζουν τις κραυγές. Ο Τζεϊλάν κεντάει με την εικόνα. Ο Μπέργκμαν με το σενάριο, τους διαλόγους και τις ερμηνείες. Τι να σας πω; Μόνο ένα και τελειώνω μ΄ αυτό: ο Σον Πεν, πρόεδρος της Κριτικής Επιτροπής των τελευταίων Καννών, που έδωσε το βραβείο σκηνοθεσίας στον Τζεϊλάν, υποκλίθηκε και αυτός. Μάγος ο Τούρκος. Μοναδικός δημιουργός.