Lulu: Αλληγορικές αποβράσεις συστημάτων στις Αρχές του 21ου αιώνα...

[Bhutia]

Lulu:Σειραϊκή ταυτότητα των χαρακτήρων

(συνέχεια από προηγούμενη σελίδα)


Dr Schoen/Jack:η αλληλουχία των φθόγγων στη σχετική με αυτόν σειρά (Σι ύφεση-Μι ύφεση-Σολ-Σολ δίεση-Ρε-Φα-Μι-Λα-Σι-Ντο-Φα δίεση-Ντο δίεση) προκύπτει με αλυσιδωτή τοποθέτηση της βασικής σειράς κι εξαγωγή φθόγγων από το συρμό κατά την εξής συνθήκη:λαμβάνουμε τον 1ο,παραλείπουμε το 2ο,λαμβάνουμε τον 3ο,παραλείπουμε 4ο-5ο,λαμβάνουμε τον 6ο,παραλείπουμε 7ο-8ο-9ο,λαμβάνουμε το 10ο,παραλείπουμε 11ο-12ο-1ο(αφού η βασική μονάδα επαναλαμβάνεται),λαμβάνουμε το 2ο,παραλείπουμε 3ο-4ο,λαμβάνουμε τον 5ο,παραλείπουμε 6ο,λαμβάνουμε 7ο,παραλείπουμε 8ο,λαμβάνουμε 9ο,παραλείπουμε 10ο-11ο,κ.ο.κ.Παρατηρούμε ότι από την προσθήκη του επωνύμου του συνθέτη στο επώνυμο ΄΄Schoen΄΄,προκύπτει ο μέντορας του Berg και ιδρυτής του σειραϊσμού ΄΄Schoenberg΄΄(σημειωτέον ότι το γράμμα ΄΄e΄΄ προστίθεται γιά να υποδηλώσει τη γερμανική εκφορά των φθόγγων που περιλαμβάνουν ΄΄ο΄΄ με διαζευκτικά άνωθεν αυτού)!Η σειρά Po του Schon:

Η σειρά του Dr Schon παραλληλίζεται με την αντίστοιχη του γιού του Alwa,όταν υποστεί ανατροπή.Υποδηλώνοντας την εδραιωμένη κοινωνικo-οικονομική θέση του επιχειρηματία,η μουσική που συσχετίζεται με το Schon υιοθετεί παραδοσιακές φόρμες όπως η σονάτα & το rondo.Η κίνηση της σονάτα(ως σύμβολο της καθεστηκυΐας τάξης και του ορθολογισμού) συνδεόμενη με το Schon καθοδηγεί την πρώτη πράξη διαμορφώνοντας τη δραματουργική της εξέλιξη,η οποία στηρίζεται στις ανώφελες προσπάθειες του επιχειρηματία να ξεκόψει από τη σχέση με τη Lulu.Η σονάτα ξεκινά μ'ένα κυρίαρχο θέμα γιά το Schon επί ανιούσας μελωδικής γραμμής και αφού επαναληφθεί η νότα Μι στο κατώτερο σημείο,η φορά γίνεται κατιούσα:

Κόμισσα Geschwitz:Απ'όλους τους χαρακτήρες της "Lulu",η κόμισσα και ο Alwa είναι οι μόνοι ικανοί γι αλτρουιστικές πράξεις,βρίσκοντας και οι δύο άδοξο θάνατο στον επίλογο της όπερας.ο σειραϊκός ΄΄τρόπος΄΄ της κόμισσας πηγάζει απευθείας από τη σειρά του Alwa και σχηματίζεται εξάγοντας κάθε πέμπτη νότα από την αλυσιδωτή παράθεση βασικών σειρών της όπερας.Διακρίνεται από εκτεταμένη χρήση ελλιπούς πέμπτης(συγχορδία περιέχουσα αποκλειστικά τη θεμέλια βασική νότα και την κορυφαία πέμπτη βαθμίδα,απουσία της μεσαίας τρίτης).Τα παράλληλα διαστήματα τέλειας πέμπτης ταυτοποιούν μουσικά την κόμισσα υποδηλώνοντας τις ομοφυλοφιλικές αποκλίσεις της.
[youtube]3Ix5RNgGCDQ[/youtube]

Η σειραϊκή υπογραφή τονίζεται επιπλέον μέσω της ρυθμικής της αγωγής,η οποία μεταπίπτει από επιταχυνόμενη σε επιβραδυνόμενη εντός της δωδεκάφθογγης ενότητας.

Ακροβάτης:η ηχητική του υπογραφή συντίθεται από δύο συγχορδίες,συμπλέγματα ΄΄λευκών΄΄ & ΄΄μαύρων΄΄ φθόγγων παιζόμενων στο κομμάτι του ορχηστρικού πιάνου(ανταποκρινόμενα πάντα προς τη σειραϊκή του αλληλουχία),τα οποία υπογραμμίζουν την κτηνώδη αθλητική του φύση.Οι συγχορδίες συμπίπτουν με τμήματα από τις παραλλαγές Ρ7 & Ι9 της σειράς της κόμισσας.Από δραματουργικής πλευράς ο ρόλος του βρίσκεται στον αντίποδα εκείνου της κόμισσας,αφού πρόκειται ουσιαστικά γιά ένα βάναυσο κι εγωιστικό κάθαρμα που έχει όμως φυσιολογικές σεξουαλικές προτιμήσεις.Ο διασταυρούμενος συσχετισμός αξιοποιείται κατά τις ευθείες αντιπαραθέσεις μεταξύ των δύο χαρακτήρων στην δεύτερη πράξη-σκηνή 2 και στην τρίτη πράξη-σκηνή 1.

 

[Bhutia]

Lulu:Σειραϊκή ταυτότητα των χαρακτήρων

Το σειραϊκό υλικό των υπολοίπων χαρακτήρων πηγάζει από εκείνο της Lulu.Η κεντρική ηρωίδα συνδέεται με δύο ακόμα χαρακτηριστικά μουσικά θέματα:τον ύμνο της στην ελευθερία από τη 2η σκηνή της δεύτερης πράξης(που ηχεί επίσης στην εισαγωγή) κι ένα ακόμα με ρυθμική σήμανση ΄΄a tempo di Gavotta΄΄(γαλλικού λαϊκού χορού):

Dr Goll/τραπεζίτης/πρώτος πελάτης:τα θέματα των τριών αυτών χαρακτήρων με την επιτυχημένη επαγγελματική σταδιοδρομία αντιπροσωπεύονται από ανιούσες τρίτες.

Ζωγράφος/δεύτερος πελάτης:το σειραϊκό υλικό καθενός εξ αυτών παρουσιάζεται συχνά με τη μορφή τεσσάρων τριάδων συγχορδιών,οι οποίες πηγάζουν από φθόγγους που περιέχονται και στα δύο ημίσεα της 12φθογγης σειράς της κεντρικής ηρωίδας.

Σχολιαρόπαιδο-ενδυματολόγος θεάτρου-σερβιτόρος:η μουσική ταυτότητα του καθενός χαρακτηρίζεται από τετράφθογγα τμήματα χωρίς να συγγενεύει με τις άλλες δύο.

Αφρικανός πρίγκηπας/υπηρέτης/μαρκήσιος:βασίζονται στη σειρά της Lulu και ταυτόχρονα συνδέονται μεταξύ τους.Το χορικό μουσικό θέμα του πρίγκηπα από την πρώτη πράξη επαναλαμβάνεται κατά την εμφάνιση του υπηρέτη στη δεύτερη και αποτελεί τη βασική δομή των χορικών παραλλαγών του μαρκησίου στην τρίτη.Στο λιμπρέτο που συνέταξε ο Berg,οραματίστηκε τους τρεις αυτούς χαρακτήρες ως ενδεικτικές εκφάνσεις υποδούλωσης:μέσω του γάμου,της αδιάκοπης εργασίας και του εμπορίου λευκής σάρκας αντίστοιχα.

 

[Bhutia]

Lulu:Ο σειραϊκός τρόπος του Schigolch

Ο μοναδικός χαρακτήρας του οποίου τα σειραϊκά στοιχεία δεν ανήκουν σε κανένα πλέγμα προέλευσης από άλλους χαρακτήρες είναι ο αινιγματικός Schigolch,ο οποίος γνωρίζει άλλωστε καλά τη φύση της κεντρικής ηρωίδας όπως κανένας άλλος και την αποδέχεται γι αυτό ακριβώς που είναι!Πρόκειται γιά μιά επιλογή που αντικατοπτρίζει το γεγονός ότι η ακριβής σχέση του με τη Lulu ποτέ δεν ξεκαθαρίζεται υπεράνω πάσης αμφιβολίας:η παρουσίασή του ως πατέρα της από το Schon στην πρώτη πράξη-σκηνή 2 διαψεύδεται από τον ίδιο το Schigolch στη δεύτερη πράξη-σκηνή 1,όταν στο ευτράπελο νούμερο των εραστών αναφέρει πως κι εκείνος κάποτε ήθελε να την παντρευτεί,ομολογώντας έτσι την παλιά τους σχέση.Στην ερώτηση του ακροβάτη γιά τους γονείς της,απαντά με τη φράση "ποτέ δεν είχε αυτή πατέρα" με την ηρωίδα να προσθέτει ότι δεν είχε ούτε μητέρα δηλώνοντας σιβυλλικά "Πράγματι,είμαι ένα θαύμα!".Ο Schigolch αποπνέει τη σκοτεινή φύση της κεντρικής ηρωίδας περιβαλλόμενος από την ίδια μυθική αύρα έως και τη σωτήρια γι αυτόν εξαφάνιση λίγο πριν το τέλος.Η σειραϊκή υπογραφή (΄΄Trope΄΄) του Schigolch έχει ανιούσα χρωματική φορά,με τους σχηματισμούς της να εναλάσσονται ανά τμήματα μήκους 4 φθόγγων.Καθένα από τα τετραμελή τμήματα υποβάλλεται σε σειραϊκές επεξεργασίες ανεξάρτητες ως προς τα υπόλοιπα αλλά και προς το 12μελές όλον.

Η σειρά του Schigolch είναι αντιπροσωπευτική μιάς αρχέγονης υπόστασης.Η διαδοχή των τμηματικών της περιεχομένων ισοδυναμεί με την ίδια τη χρωματική κλίμακα,συμβολίζοντας όχι μόνο την προέλευση της Lulu,αλλά την υπέρτατη πηγή του ιδίου του τονικού υλικού και ολοκλήρου του μουσικού σύμπαντος!

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Lulu:Επεξεργασία σειραϊκού υλικού

Σε μερικές περιπτώσεις το δωδεκάφθογγο σύνολο που ανήκει σε δεδομένο χαρακτήρα δύναται να προβληθεί συνθετικά κατά τρόπον ώστε είτε ν'αποκτά ορισμένα αρμονικά γνωρίσματα που ανήκουν σε άλλο χαρακτήρα,είτε ν'αναλαμβάνει το μελωδικό περίγραμμα αυτού του χαρακτήρα.Σκοπιμότητα της δεδομένης μεταμόρφωσης είναι να οδηγεί σε σύναψη βραχύβιων δραματουργικών σχέσεων μεταξύ των επιμέρους χαρακτήρων.Γιά παράδειγμα,όταν στην πρώτη πράξη-σκηνή 2 ο διάλογος του Schigolch με τη Lulu διακόπτεται από την άφιξη του Schon,τα τρία χρωματικά τμήματα της σειραϊκής υπογραφής του πρώτου υφίστανται υπέρθεση και διευθετούνται ώστε να υποδηλώσουν τη σειρά του τελευταίου.Παρομοίως η μουσική που συνοδεύει τους διαλόγους του Schigolch με τον Alwa στην τρίτη πράξη-σκηνή 2,βασίζεται σε διαμόρφωση συσχετισμών ανάμεσα στα ομόλογα σειριακά σύνολα.Στην αρχή της δεύτερης πράξης η σειρές της Lulu και της Geschwitz συμπλέκονται διαμέσου μιάς κοινής διατονικής συλλογής από διαστήματα τέλειας πέμπτης παρέχοντας μία διακριτική αλληλεπίδραση μεταξύ σκηνικής δράσης και μουσικής.Τη στιγμή δε όπου η Lulu αναφέρει στο Schon ότι η κόμισσα έφερε γιά εκείνη τα λουλούδια που αυτός θαυμάζει,η σειρά της διακόπτεται από μιά νότα που πηγάζει αποκλειστικά από το υλικό της Geschwitz.

H επεξεργασία του σειραϊκού υλικού που αντιστοιχεί σε δεδομένο ρόλο γίνεται με δύο κύριες μεθόδους κατά τη σύνθεση του έργου:γραμμική(μελωδική) και κατακόρυφη(αρμονική).Η μελωδική είναι η αμεσότερα αντιληπτή από το κοινό:Στα σημεία όπου ο χαρακτήρας παίζει σημαντικό ρόλο στη δράση,ο συνθέτης προβαίνει σε επιμήκη παράθεση της σειράς αυτού,τοποθετώντας την σε πρώτο πλάνο ως προς την εξέλιξη της μελωδίας που ηχεί εκείνη τη στιγμή.Η πρώτη μάλιστα ολοκληρωμένη παρουσίαση της σειράς καθενός χαρακτήρα σημαδεύεται με τον όρο ΄΄Hauptstimme΄΄(προερχόμενος από το Schoenberg,σημαίνει κορυφαία ή πρωτεύουσα φωνή).Ο Berg εξασφαλίζει την ευκρινή παρουσίαση καθεμίας μελωδικής σειράς σε ολοκληρωμένη μορφή προτού περάσει στις ελεύθερες παραλλαγές.Μετά την πρώτη σαφή παράθεση,ο συνθέτης υποβάλλει την αντίστοιχη σειρά σε διαδικασία ΄΄ρευστοποίησης΄΄:αποκόπτει μέλη συντομεύοντας σταδιακά το μουσικό υλικό της σειράς ή της θεματικής δομής.Σύμφωνα με το Schoenberg,η συγκεκριμένη τεχνική συνίσταται στην προοδευτική εξάλειψη χαρακτηριστικών γνωρισμάτων του υλικού ωσότου παραμείνουν μονάχα μη αντιπροσωπευτικά στοιχεία,τα οποία-αφού δεν είναι πρόσφορα γιά περαιτέρω ανάπτυξη- αφομοιώνονται στο εξελισσόμενο μουσικό υλικό που τα περιβάλλει.Τα υπολείμματα που συχνά μένουν έχουν λίγα κοινά χαρακτηριστικά με το βασικό μοτίβο.

Θραύσματα της σειράς ενός χαρακτήρα δύνανται να επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά ύστερα από την αρχική ολοκληρωμένη παρουσίαση.Ένας χαρακτήρας με δευτερεύουσα συνεισφορά στη δράση αντιπροσωπεύεται με εγκάρσια παρουσίαση της σειράς που συνδέεται με αυτόν:ο συνθέτης συσσωρεύει κατακόρυφα το υλικό της σε αρμονίες(συνήχηση φθόγγων ή συγχορδιών που παίζονται είτε μεμονωμένα είτε διαδοχικά).Κατ'αυτόν τον τρόπο,η σειρά του ήρωα παρουσιάζεται με μικρότερη σαφήνεια,αφού η κάθετη συσσώρευση συσκοτίζει την αντίληψη της διαδοχής των φθόγγων που την απαρτίζουν.Ο Berg καταφεύγει σε μεγαλύτερο βαθμό συνθετικής ελευθερίας όταν ασχολείται με την κατακόρυφη παράθεση του σειριακού υλικού των ηρώων,δείχνοντας μεγαλύτερο ενδιαφέρον γιά την προσομοίωση με το μοτίβο παρά γιά την κυριολεκτική διατύπωση του θέματος ενός χαρακτήρα.

Οι αρμονικές και μελωδικές διακρίσεις μεταξύ των σειρών που χρεώνονται σε διαφορετικούς χαρακτήρες αξιοποιούνται ως σημαντικοί δραματουργικοί μηχανισμοί καθόλη τη διάρκεια του έργου.Γιά παράδειγμα,η διαφορά ανάμεσα στην χαρακτηριστική ελάσσονα τριάδα του Alwa και την αντίστοιχη μείζονα του Dr Schon διαμορφώνει το πέρασμα στη δεύτερη πράξη-σκηνή 1 τη στιγμή που ο πατέρας κρυφακούει το γιό του να δηλώνει ερωτευμένος με τη Lulu.Παρομοίως,η κίνηση από την τριάδα σε Λα μείζονα(δομικό στοιχείο της επαναλαμβανόμενης συγχορδίας που ανοίγει τη δεύτερη πράξη) στην τριάδα σε Λα ελάσσονα(στοιχείο της συγχορδίας που κλείνει τη δεύτερη πράξη) συνοψίζει τα δρώμενα της πράξης(σύμφωνα με τα οποία ο Alwa κατέλαβε τη θέση του πατέρα του ως εραστής της Lulu) και υποδεικνύει τη μοίρα του ήρωα στην τρίτη πράξη.

Πέρα από τη συνάφεια με συγκεκριμένες δωδεκάφθογγες σειρές και χαρακτηριστικά ρυθμικά ή μετρικά μορφώματα,αρκετοί χαρακτήρες του έργου αποδίδονται με συγκεκριμένα μουσικά όργανα ή συνδυασμό αυτών.Ενδεικτικά,ο ακροβάτης(αθλητής) συνδέεται με το πιάνο,τα χάλκινα πνευστά και τα κρουστά,το σχολιαρόπαιδο με τα ξύλινα πνευστά και τα κόρνα.Ο ρόλος του πρίγκηπα σχετίζεται με το σόλο βιολί,του υπηρέτη με τη σόλο βιόλα και του μαρκησίου κυρίως με το σόλο βιολοντσέλο.Ο Schigolch αποδίδεται με συνδυασμούς οργάνων που παραπέμπουν σε σύνολα μουσικής δωματίου:εννεαμελές σύνολο πνευστών στην πρώτη πράξη και μικρή ομάδα εγχόρδων(βιόλες-τσέλι-κοντραμπάσα) στη δεύτερη πράξη-σκηνή 1.

Σε μεγάλο μέρος του έργου,τα ιδιαίτερα μουσικά στοιχεία που είναι αφιερωμένα σε συγκεκριμένους χαρακτήρες διευθετούνται κατά τρόπον ώστε να εμφανίζονται μονάχα όταν ο αντίστοιχος ρόλος τραγουδά,ή όποτε οι σκηνικές οδηγίες του libretto υπαγορεύουν τη συμμετοχή του ρόλου στη δράση (είτε μετακινούμενος είτε προβαίνοντας σε κάποια πράξη).Γιά παράδειγμα,στη δεύτερη πράξη-σκηνή 1 τα βήματα του ασθματικού Schigolch στη σκάλα διακόπτονται κάθε λίγο αφού σταματά γιά να ξαναβρεί την ανάσα του.Η μουσική του υπογραφή(παιζόμενη στη δεδομένη σκηνή από ολιγομελές σύνολο κατωτέρων εγχόρδων) εμφανίζεται ενόσω κινείται κι εξαφανίζεται κάθε φορά που μένει σταματημένος,με τα σημεία κίνησης και στάσης να ορίζονται ενδελεχώς από τις σκηνικές οδηγίες της παρτιτούρας.Η σκηνική δράση και η παρτιτούρα είναι αλληλένδετες σε τέτοιο βαθμό,ώστε οι σχηματισμοί χρωματικών τετράδων του Schigolch θα ηχήσουν από τα έγχορδα ακόμα και τη στιγμή όπου αυτός ορίζεται απλά να κατευθύνει το βλέμμα του προς το σχολιαρόπαιδο δίχως καν να μιλήσει.

Κατά τη διάρκεια του προλόγου,η αναφορά καθενός από τα κτήνη που ανήκουν στη συλλογή του θηριοδαμαστή ταυτοποιείται με την ορχηστρική απόδοση της σειράς που ανήκει στον αντίστοιχο χαρακτήρα.Ενδεικτικά,ο τίγρης παραπέμπει στο Dr Schon χάρη στην εμφάνιση της χαρακτηριστικής σειράς και του κυρίου θέματος από τη sonata του.Η καμήλα "πίσω από την κουρτίνα" συνδέεται με το ζωγράφο χάρη στα εισαγωγικά μέτρα από το arioso του ρόλου στην πρώτη πράξη-σκηνή 1.Οι χαρακτηριστικές δυάδες του Dr Goll συνοδεύουν την παρουσίαση της σαύρας.

Όταν ο χαρακτήρας προσδιορίζεται με επιπλέον της 12φθογγης σειράς μουσικά γνωρίσματα,αυτά συνοδεύουν την παρουσίασή του στην εισαγωγή.Η αναφορά στην αρκούδα συνοδεύεται με τη σειρά του αθλητή σε ρυθμό 9/8 (ενώ τα κόρνα αποδίδουν ταυτόχρονα τη σειρά του σχολιαρόπαιδου),υπό τον ήχο επιπλέον του μπάσου τυμπάνου(μπότας) που αντιστοιχεί σ'αυτόν.Στον πίθηκο αναγνωρίζεται ο μαρκήσιος μέσω του χορικού του θέματος,αλλά και οι άλλοι δύο ρόλοι της τριπλέτας,αφού η χαρακτηριστική παράθεση της σειράς ηχεί διαδοχικά στο σόλο κοντραμπάσο,σόλο βιολοντσέλο,σόλο βιόλα και σόλο βιολί.

Οι χαρακτηριστικές τετράδες από δέκατα έκτα νότας που φανερώνουν το Schigolch συνοδεύουν το σκουλήκι.Η σειραϊκή υπογραφή της κόμισσας Geschwitz εμφανίζεται στον κροκόδειλο παράλληλα με το ρυθμικό σχήμα που σχετίζεται με αυτή.Το χαρακτηριστικό μοτίβο της Lulu ερμηνεύεται με την έλευσή της στη σκηνή από τα έγχορδα,φλάουτα,την άρπα και το βιμπράφωνο.Η φιγούρα του θηριοδαμαστή συνοδεύεται πρόσκαιρα από την κατακόρυφη παρουσίαση των συγχορδιών του αθλητή στο πιάνο,όμως ταυτίζεται τελικά με τον Alwa ο οποίος αντιπροσωπεύει τον ίδιο τον Alban Berg.

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Lulu:το ερωτικό μοτίβο

Η πλησιέστερη προς ένα ερωτικό θέμα ενότητα ηχεί στο διάλογο της Lulu μαζί με τον Dr Schoen από την πρώτη πράξη-σκηνή 2.Αποτελεί μιά δομή(΄΄cell΄΄) μήκους έξι φθόγγων(από το σύνολο της 12φθογγης σειράς) και περιέχει δύο ανιόντα ημιτόνια ακολουθούμενα από ανοδικό άλμα μιάς μείζονος έκτης:

Η ΄΄ερωτική΄΄ θεματική δομή αναπτύσσεται περαιτέρω στο μουσικό τμήμα που μεσολαβεί μεταξύ 1ης & 2ης σκηνής της πρώτης πράξης,γιά ν'αποδοθεί τελικά από το Schon στο τέλος της τρίτης σκηνής υπό το στίχο "Jetzt kommt die Hinrichtung" (Τώρα έρχεται η εκτέλεση,υπό την έννοια ότι διαισθάνεται τη θηλιά του δημίου να πλησιάζει).Πρόκειται γιά τη στιγμή όπου έχει αναγκαστεί από τη Lulu να γράψει την επιστολή με την οποία διαλύει τον αρραβώνα του με την αντίζηλό της:

 

[Bhutia]

Lulu: o Πρωτεύων Ρυθμός (Hauptrhythmus)

Ο Berg χρησιμοποιεί επιπρόσθετα ρυθμικές δομές στις οποίες προσδίδει καθοριστική σημασία. Χαρακτηριστικότερο εκπρόσωπο αυτών στη "Lulu" αποτελεί η τετράφθογγη δομή ΄΄παρεστιγμένο τέταρτο-παρεστιγμένο τέταρτο-όγδοο-παρεστιγμένο τέταρτο΄΄(διαδοχή νοτών βάσει χρονικής διάρκειας: παρατεταμένη-παρατεταμένη-σύντομη-παρατεταμένη).To συγκεκριμένο μοτίβο διαπερνά τη μουσική εξέλιξη ολοκλήρου του έργου:αποδίδεται γιά πρώτη φορά στο ξεκίνημα της εισαγωγής,στο άνοιγμα και κλείσιμο των τριών πράξεων,σηματοδοτεί κάθε σημείο καμπής στην πορεία της κεντρικής ηρωίδας και υπογραμμίζει διακριτικά λέξεις και φράσεις που έχουν ιδιαίτερη σημασία.Παραλλαγές αυτού ηχούν τακτικά σε κάθε κρίσιμη στιγμή του δράματος.Προμηνύουν κατά σειρά τους θανάτους του ζωγράφου,του Schon,της Lulu και της Geschwitz.Τα ίδια τα συμβάντα συνοδεύονται από εκτεινόμενα μουσικά χωρία με βάση δηλώσεις του ρυθμού σε φόρμα κανόνα.

Παρεμφερείς επανειλημμένες δηλώσεις ηχούν-εκτός του ανοίγματος- σε διάφορα σημεία κατά τη διάρκεια της τρίτης πράξης-σκηνής 1,υπογραμμίζοντας τη ρηχότητα και την πλασματική υπόσταση της σκηνικής δράσης, όσο άψογη απόδοση και αν έχει αυτή από το συγκρότημα των ερμηνευτών.Όπως είναι επόμενο,δεσπόζει στην τελική σκηνή του έργου.Η καθιέρωση του μοτίβου υπό τον όρο ΄΄Πρωτεύων ρυθμός΄΄(Hauptrhythmus)-αποκαλείται εναλλακτικά και ΄΄Ρυθμός της Μοίρας΄΄ ανάγει κατά την εξέλιξη του δράματος τον ασίγαστο πόθο που νιώθουν οι ήρωες σε προάγγελο θανάτου.

Ενδεικτικά,συνοδεύει ως επαναλαμβανόμενη συγχορδία τα προφητικά λόγια "δεν μπορεί κανείς να είναι βέβαιος ούτε γιά την ίδια του τη ζωή" στην μπαλάντα του Schon ("Das mein Lebensabend") που δίνει την αφετηρία γιά να ξετρυπώσει τους εραστές της συζύγου του.Η ίδια εκδοχή του ρυθμού συνοδεύει λίγο αργότερα το σχόλιο της Lulu ότι πάσχει αυτός από μανία καταδίωξης.Το ίδιο μουσικό χωρίο επανέρχεται ως εισαγωγή στη στροφική aria που κλιμακώνεται με το φόνο του.

Οι αλληλοεπικαλυπτόμενες παραθέσεις της δομής με τις εκδηλώσεις των εκτός σκηνής θεατών στην παράσταση της Lulu κατά την πρώτη πράξη-σκηνή 3 αποκτούν ιδιαίτερη βαρύτητα.Τα ενθουσιώδη χειροκροτήματα και οι φωνές ωθούν τον Alwa στο καίριο-γιά τη σημασία της όπερας- σχόλιο ότι "Το πλήθος απόψε μοιάζει με τα κτήνη του θηριοτροφείου εν ώρα διανομής του φαγητού".

Η διαδοχικά επιταχυνόμενη κι επιβραδυνόμενη ρυθμική δομή που υποστηρίζει τη σειραϊκή υπογραφή της κόμισσας Geschwitz είναι ένας Hauptrhythmus σε παλίνδρομη μορφή.Σε συνάρτηση με το libretto,εμφανίζει το χαρακτήρα ΄΄διχασμένο΄΄ και συμβάλλει στη μουσική του απομόνωση από τους υπόλοιπους.

O πρωτεύων ρυθμός εμφανίζεται εναλλακτικά και σε εκδοχή staccato,με παύσεις ανάμεσα στις ατάκες.Ο Berg τον εκμεταλλεύεται ως δραματουργικό μηχανισμό διατήρησης της συνοχής των δρώμενων που μένουν προσκολλημένα σε μιά καθοδική τροχιά δίχως επιστροφή,ως αναπόσπαστο κομμάτι της θεώρησης του Κόσμου (΄΄Weltanschauung΄΄) που πρεσβεύει η "Lulu".

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Lulu:Μορφολογικές δομές της όπερας - Πρώτη πράξη

http://pmglp.org/01in/morfologia.pdf
Τα τμήματα της "Lulu" παρατιθέμενα σε συνεχή αλληλοδιαδοχή,τιτλοφορούνται από το συνθέτη με παραδοσιακές μορφολογικές ονομασίες.Τα τμήματα παρελαύνουν ως ελεύθερες αποδόσεις της αντίστοιχης μουσικής φόρμας που αντιπροσωπεύει το καθένα,φέροντας επικεφαλίδες όπως ΄΄ρετσιτατίβο΄΄, ΄΄κανόνας΄΄,΄΄μελόδραμα΄΄(μονόλογοι συνοδευόμενοι από ορχηστρική μουσική στο υπόβαθρο), ΄΄canzonetta΄΄(μικρό τραγούδι συνοδεία ορχήστρας),΄΄arioso΄΄,΄΄duettino΄΄(ντουέτο μικρής διάρκειας με περιεκτικούς διαλόγους),΄΄σονάτα΄΄(με την παραδοσιακή πλήρη σύσταση της έκθεσης(εισαγωγική παρουσίαση των μουσικών θεμάτων)-ανάπτυξης(επεξεργασία των θεμάτων)-ανακεφαλαίωσης(επαναληπτική έκθεση των θεμάτων)).Σε καθεμία από τις πράξεις της όπερας επικρατεί μία ευρεία μουσική φόρμα με τα επιμέρους μορφώματά της να εμφανίζονται στις σκηνές της πράξης.Η κατανομή αυτή είναι αφετηρία γιά πολλαπλά δείγματα αριστοτεχνικής διαπλοκής των σκηνικών με τα μουσικά δρώμενα από το συνθέτη:

Από την πρώτη σκηνή του έργου θεμελιώνεται σημειολογικά η διάκριση της Lulu ως προς τους δύο κύριους διεκδικητές της,το Dr Schon και τον Alwa.Οι δύο ήρωες τραγουδούν τις νότες από το φυσικό εξάχορδο ΄΄Ντο-Ρε-Μι-Φα-Σολ-Λα΄΄,το οποίο ως πρωτεύον εξάχορδο της χρωματικής σειράς τους τοποθετεί μουσικά σε υπέρτερη θέση.Το αντίστοιχο εξάχορδο της Lulu (΄΄Ντο δίεση-Ρε δίεση-Φα δίεση-Σολ δίεση-Λα δίεση-Σι) απαρτίζεται από τις χρωματικές νότες οι οποίες δεν περιλαμβάνονται στο φυσικό εξάχορδο.Η ενσωμάτωση των ΄΄αποκλεισμένων΄΄ φθόγγων υποσκάπτει φαινομενικά τη θέση της κεντρικής ηρωίδας σε σχέση με τους δύο άνδρες,προσδίδοντάς της ταυτόχρονα τη φύση του ΄΄εξωτικού΄΄ και ΄΄απαγορευμένου΄΄ όντος.

To ξελόγιασμα του ζωγράφου από τη Lulu λίγο αργότερα αποτυπώνεται επίσης στη μουσική δομή.Το ζευγάρι τραγουδά έναν ΄΄κανόνα σε οκτάβα΄΄(όρος που δηλώνει ότι η ακόλουθος φωνή του ζωγράφου ερμηνεύει την ίδια ακριβώς μελωδία που ερμηνεύτηκε από την οδηγό φωνή της Lulu),με το σημείο μίμησης να ξεκινά 7 όγδοα νότας ύστερα από την πρώτη δήλωση.Κατά την πρόοδο του κανόνα η χρονική απόσταση μεταξύ των δύο δηλώσεων ολοένα μικραίνει και καταλήγει σε ρυθμική και μελωδική ταυτοφωνία.Η σύνδεση που επιτυγχάνει ερωτοτροπώντας με το ζωγράφο συμβολίζεται από την τελική ταύτιση των φωνών τους τόσο στο πεδίο της συχνότητας όσο και του χρόνου.

Η μουσική της πρώτης πράξης κυριαρχείται βέβαια από την κίνηση της σονάτα,με την έκθεση και την πρώτη επανάληψη να ηχούν στη σκηνή 2 και την ανακεφαλαίωση(τελειωτική επανάληψη) στη σκηνή 3.Καθένα από τα τέσσερα διακριτά θέματα της έκθεσης προσαρτάται σε ιδιαίτερα νοήματα από το διάλογο με τη Lulu εντός της δεύτερης σκηνής.Στην απαρχή της έκθεσης,το γεμάτο ενέργεια κύριο θέμα συνοδεύει την απαίτησή του από τη Lulu να πάψει να τον συναντά.Η σαρκαστική αναφορά του στην αντίληψη του ζωγράφου εισάγει τη μελωδική γέφυρα προς το επόμενο που περιέχει το παράπονο της Lulu ότι βαριέται την αδυναμία του ζωγράφου να διακρίνει βαθύτερα από την όμορφη επιφάνειά της.Ο Schon αντιπαραθέτει πως αφού είχε κανονίσει ώστε αυτή να ζει άνετη ζωή,όφειλε να μην ανακατεύει τον ίδιο πιά σ'αυτή.Στα τελικά μέτρα του περάσματος,ο συνθέτης εισάγει σε αντιδιαστολή τα μέτρα ενός duettino(Walter-Lulu) το οποίο συνόδευε τα πρωθύστερα σχόλια του ζωγράφου σχετικά με την ευτυχισμένη ζωή που υποτίθεται ότι μοιραζόταν με την ηρωίδα.

Η δεύτερη βασική ενότητα συνδέεται με την επιθυμία του μεγιστάνα να έχει έναν αξιοπρεπή γάμο με τη μέλλουσα γυναίκα του.Στην παρατήρηση της Lulu πως θα μπορούσαν να εξακολουθούν να βλέπονται και μετά το γάμο του,ο Schon το αποκλείει οπότε έρχεται στο προσκήνιο η επανεκτέλεση της πρώτης θεματικής ενότητας.Σε συγχρονισμό με το ουραίο τμήμα του θέματος,η Lulu υπενθυμίζει στο μεγιστάνα ότι είναι ο μέντορας κι ευεργέτης της,επικαλούμενη έντεχνα την ευγνωμοσύνη της απέναντί του ως μέσο ισχυροποίησης του δικού τους δεσμού.Η σύνδεση της Lulu με το δευτερεύον θέμα σφραγίζεται από τη σύμβαση που επικρατούσε τον καιρό του Berg να περιγράφεται αυτό ως η ΄΄θηλυκή΄΄ ενότητα.Ο ορισμός του σε χορευτικό ρυθμό (gavotte-musette) ισχυροποιεί τη δεδομένη ταξινόμηση,μιά και πρόκειται γιά ιδίωμα σχετιζόμενο με σωματική ενέργεια.

Το ξεκίνημα της πρώτης επανεκτέλεσης συμπίπτει με την ανανέωση της απαίτησης του Schon να μην ξαναιδωθούν,ενώ η επανάληψη της γέφυρας συνταιριάζεται με την επίκληση της ελπίδας που έτρεφε ότι ο γάμος της μ'έναν νέο ακμαίο άνδρα θα εξασφάλιζε την ικανοποίηση των αναγκών της ως γυναίκα.Τα λόγια του συμπίπτουν αναμενόμενα με τη μελωδική γραμμή των παραπόνων της Lulu γιά την οικόσιτη συμπεριφορά του ζωγράφου.Στην τελική επανάληψη του πρώτου θέματος ο Schon επιμένει πως πρόκειται να παντρευτεί,ανανεώνοντας την αρχική του απαίτηση.Στο προσκήνιο έρχεται η επανεκτέλεση της δεύτερης θεματικής ενότητας με το διάλογο να στρέφεται προς τον επικείμενο γάμο του Schon και την επιθυμία του να ενημερώσει το ζωγράφο γιά τη σχέση τους,ώστε να θέσει τέρμα μιά και καλή...Η επανάληψη του ουραίου τμήματος προετοιμάζει την παρότρυνση του Schon προς το ζωγράφο να κάνει επιτέλους ως σύζυγος κουμάντο στο γάμο του με τη Lulu.

Η μοιραία συζήτησή τους που θα οδηγήσει το ζωγράφο στην αυτοκτονία σημαδεύεται μουσικά από την παρουσία του ΄΄Monoritmica΄΄:ένα εκτεταμένο μουσικό χωρίο η ρυθμική δομή του οποίου βασίζεται καθόλη τη διάρκειά του σε επαναλαμβανόμενες ή υπερτιθέμενες παραθέσεις της μοιραίας τετράφθογγης δομής.Πρόκειται γιά το μοναδικό κομμάτι της όπερας στο οποίο γίνεται εκτεταμένη χρήση (σε μικρότερο πάντα ποσοστό από τη συμβατική) της ανάδρομης μορφής του Hauptrhythmus,η οποία επαναλαμβάνεται γιά να δώσει ξεχωριστό νόημα σε δεδομένα σημεία.Η επίμονη χρήση του ενέχει την υπόνοια ότι μύχια επιθυμία του Schon είναι να διαταράξει αντί να εξομαλύνει το γάμο της Lulu.Το Monoritmica υποβάλλεται σε λεπτομερή οργάνωση της ρυθμικής αγωγής.Ξεκινώντας από το τέμπο του ουραίου θέματος της sonata,αυτό επιταχύνεται προοδευτικά.Οι αύξουσες τιμές που λαμβάνει προκύπτουν μέσω καθορισμένων μαθηματικών σχέσεων.Μετά την κλιμάκωση στο κεντρικό του σημείο,επιβραδύνεται κατά το δεύτερο μισό αναλαμβάνοντας την επανέκθεση του ουραίου τμήματος που είχε διακοπεί.Τα διαδοχικά στάδια στο δεύτερο μισό έχουν τις ίδιες τιμές με το πρώτο,αλλά οι μεταβάσεις πραγματοποιούνται με ανάδρομη σειρά.Tα περιεχόμενα μοτίβι εστιάζουν στην επιχειρηματολογία του Schon.Οι προσπάθειες να εμφυσήσει στο Walter την ευθύνη του ελέγχου στο γάμο του συνοδεύονται από την οικεία γέφυρα που ηχούσε νωρίτερα όταν εξέφραζε το ενδιαφέρον του γιά τη γαμήλια ζωή του ζευγαριού.Ακολούθως η ορχήστρα επανεκτελεί τα μέτρα που αντιστοιχούν με το παράπονο εκείνης ότι ο ζωγράφος δεν την κατανοεί.Η γέφυρα επανακάμπτει με την απόφαση του Schon να διαφωτίσει το ζωγράφο ως προς τη σύζυγό του.Το δεύτερο θέμα της sonata αναδύεται ενώ ο Schon περιγράφει το πώς επεδίωξε η Lulu να υπεισέλθει ανάμεσα σ'αυτόν και τη μέλλουσα σύζυγό του.Το δέος του ζωγράφου όταν επιτέλους συνειδητοποιεί τους υπαινιγμούς του μεγιστάνα επενδύεται ορχηστρικά με τα εισαγωγικά μέτρα του arioso από την σκηνή 1 όπου πάνω από το πτώμα του Dr Goll εξέφραζε γιά πρώτη φορά ανησυχία γιά το δικό του ριζικό.

Η έξοδος του ζωγράφου από το monoritmica σημαίνεται από ειρωνική επανάληψη του δικού του arioso(τελικό τμήμα της σκηνής 1)-μέσω του οποίου είχε προσευχηθεί να πάρει δύναμη γιά ό,τι του επιφύλασσε η συνέχεια.Παρομοίως,η ορχηστρική επανάληψη των μέτρων του ντουέτου με τη Lulu (σκηνή 1) όπου τη ρωτά επίμονα εάν είναι ικανή να πει αλήθεια,σχολιάζει σαρκαστικά τη δική του ΄΄ικανότητα΄΄ ν'αυταπατάται,αφού συνοδεύει τις διαμαρτυρίες του πως τα λεγόμενα του Schon γιά το παρελθόν της δεν συμφωνούν καθόλου με όσα είχε πει η Lulu σ'αυτόν...Ένας κανόνας στον πρωτεύοντα ρυθμό εκτελούμενος από τα κρουστά σημαίνει το θάνατο του ζωγράφου.

Η σπουδαιότητα της συνοχής που επιτυγχάνεται μεταξύ κειμένου και μουσικής γίνεται προφανής στο ενδιάμεσο τμήμα ΄΄ανάπτυξης΄΄ της sonata,όπου η δραματουργική εξέλιξη υπαγορεύει την αντίστοιχη μουσική.Η επεξεργασία της sonata άρχεται εντός της σκηνής 3 με μιμητικές παραθέσεις της δωδεκάφθογγης σειράς του Schon επί των οποίων ηχούν θραύσματα της δεύτερης θεματικής ενότητας,όταν η Lulu του προσάπτει πως θέλει να την ταπεινώσει αναγκάζοντάς την να χορέψει ενώπιον της μέλλουσας γυναίκας του.Η υπενθύμιση της πατερναλιστικής φροντίδας του Schon γιά την ηρωίδα αναδεικνύεται χάρη σε υπολείμματα του παρουσιασθέντος στη σκηνή 2 ουραίου θέματος.Καθώς εκείνος την ανακρίνει γιά την ύπαρξη του αντιζήλου του,η εισαγωγική φράση από το χορικό του πρίγκηπα-που είχε ακουστεί νωρίτερα στη σκηνή 3- αναγγέλλει την επανάληψη της μελωδικής γέφυρας από τη σκηνή 2.

Η Lulu αποκρίνεται πως ο πρίγκηπας σκοπεύει να την πάρει μαζί του στην Αφρική,σημειώνοντας ότι ο απώτερος σκοπός της προσπάθειας του Schon να την αποκαταστήσει επαγγελματικά ως χορεύτρια ήταν να την πάρει κάποιος άλλος μακριά του.Στο σημείο όπου ο μεγιστάνας περιδεής αναφωνεί "E,μα όχι και στην Αφρική!" υπεισέρχεται ξανά η γνωστή μελωδική γέφυρα.Η κορύφωση του ειρωνικού νοήματος που προσδίδει οφείλεται στο γεγονός ότι το μουσικό κομμάτι που είχε προηγούμενα συνδεθεί με τις απόπειρες του μεγιστάνα ν'απαλλαγεί από τη Lulu βρίσκοντάς της συζύγους,τώρα συνάδει με τις απειλές της να τον εγκαταλείψει παντοτινά.Όταν έρχεται αντιμέτωπος με την προοπτική να μην τη δει ποτέ ξανά,γίνεται ξεκάθαρο ότι οι γάμοι που της κανόνιζε βόλευαν πρώτα απ'όλους τον ίδιο,μιά και δεν είχε το σθένος ν'απελευθερωθεί από αυτήν.Από εκείνο το σημείο και μετά το ουραίο θέμα της sonata γίνεται αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής πλοκής και μένει ως η πιό ευκολομνημόνευτη μελωδία του έργου.Η Lulu τον περιγελά αναρωτώμενη πού είναι χαμένος ο δυναμισμός του με την ειρωνική υπόκρουση του αρχικού γεμάτου ενέργεια θέματος της sonata.

Η τελική επανάληψη ξεκινά όταν αυτός ξεσπά σε δάκρυα:"Ο πανίσχυρος άνδρας κλαίει!" τραγουδά θριαμβευτικά η ηρωίδα υπό τον ήχο του μουσικού θέματος που αρχικά συνόδευε τις απαιτήσεις του Schon να διακόψουν.Η μελωδική γέφυρα τώρα εμφανίζεται σε τροποποιημένη και αμιγώς οργανική μορφή,οδηγώντας στο ΄ντουέτο της επιστολής΄:μιά παρατεταμένη επανάληψη της δεύτερης θεματικής ομάδας από τη σκηνή 2 σε μορφή κανόνα.Το μουσικό υλικό που σχετιζόταν αρχικά με τη μνηστή του Schon και την ελπίδα απαλλαγής του από την οντότητα της Lulu,σημαδεύει την υπαγόρευση από την ηρωίδα του περιεχομένου της επιστολής που πρόκειται να στείλει στη μνηστή του γιά να τελειώσει επίσημα τον αρραβώνα τους.Η ανακεφαλαίωση της sonata συμβολίζει τις ύστατες αναλαμπές από τον έλεγχο που κάποτε εξασκούσε στη ζωή της κεντρικής ηρωίδας.Στον επίλογο της σκηνής,το φωνητικό μέρος του Schon γίνεται σήμαντρο του ΄΄μοιραίου ρυθμού΄΄ αφού ο μεγιστάνας αντιλαμβάνεται ότι μόλις δρομολόγησε τις διαδικασίες γιά την απώλεια και της δικής του ζωής.Το πρωτεύον μοτίβο στην ατόφια του μορφή εκτελούμενο από τα κατώτερα πνευστά,τα χάλκινα και το πιάνο σφραγίζει μουσικά την πράξη και την τύχη του...

Η τεχνική με την οποία εξελίσσεται η φόρμα της sonata εντός της "Lulu" και οδηγεί στη δραματική κλιμάκωση του κλεισίματος της πρώτης πράξης ξετυλίγει μιά ισχυρή ψυχολογική διεργασία ανάμεσα στην πρωταγωνίστρια και το Dr Schon.Επακόλουθο αυτής είναι η προοδευτική αντιμετάθεση των ρόλων τους ως προς την κυριαρχία και την υποταγή,αφού ο μεγιστάνας καταλήγει να παραδίδεται άνευ όρων στις αξιώσεις της Lulu.

[youtube]DMb5Lgl_uMs[/youtube]
(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Lulu:Μορφολογικές δομές της όπερας-Δεύτερη Πράξη

Η δεύτερη πράξη κυριαρχείται από τη φόρμα του rondo(ο όρος σημαίνει την κυκλική παράθεση ενός κύριου μουσικού θέματος σε αντιδιαστολή με εμβόλιμα δευτερεύοντα) με τις εναλλασσόμενες κατηγορίες του ν'απλώνονται επί των δύο σκηνών της πράξης.H μετάβαση από τη sonata στο rondo εναρμονίζεται με το συμβολικό πέρασμα του Schon από τον ορθολογισμό και τον έλεγχο σε κατάσταση παράνοιας και υστερίας.Οι δηλώσεις του ροντώ είναι συναφείς προς την έκφραση της αγάπης του Alwa γιά τη Lulu και διατηρούν μικρό βαθμό διαφοροποίησης αναμεταξύ τους.Τούτη η επιλογή τονίζει τη συμμετρική διάρθρωση της όπερας,αφού οι δύο σκηνές πλευροκοπούν εκατέρωθεν το ιντερλούδιο.Στα μέτρα του recitativo ο Berg προεξοφλεί το χαμό του μεγιστάνα με την αριθμητική αναφορά της πεντάφθογγης ρυθμικής ενότητας που εισάγει.Το 5φθογγο μοτίβο λειτουργεί ισοδύναμα προς τον ευρύτερο και θανάσιμο πρωτεύοντα ρυθμό.Ενσωματώνεται μελωδικά στην arietta(σύντομο μονόλογο) που ακολουθεί,κατά την οποία αναλογίζεται την απώλεια του ελέγχου στην ίδια του την οικογενειακή ζωή.Κατά τη διάρκεια της σκηνής 1 η μελωδική γραμμή του Schon γίνεται ολοένα απλούστερη μαρτυρώντας την αποστασιοποίησή του από τη λογική.

Στις αρχές της σκηνής η Lulu επισημαίνει στο Schon πως αυτός την παραμελεί("η αλήθεια είναι ότι στην ουσία δεν με παντρεύτηκες...Εγώ είμαι που παντρεύτηκα εσένα!").Τα λόγια της παραπέμπουν συνειρμικά σε ανάλογα παράπονα που εξέφραζε γιά το ζωγράφο στην πρώτη πράξη-σκηνή 2 ότι αν και σύζυγός της δεν τη γνώριζε καθόλου.Η μουσική επένδυση στο δεύτερο μισό του διαλόγου με το Schon δηλώνει ξανά μιά στροφή από το duettino της πρώτης πράξης με το ζωγράφο,υπογραμμίζοντας την ομοιότητα των δύο καταστάσεων. Και στις δύο περιπτώσεις μάλιστα διακόπτονται από το χτύπημα του κουδουνιού που φέρνει το Schigolch στο κατώφλι.Το ομαδικό μουσικό νούμερο που έπεται συνιστά την κωμική εκτόνωση του έργου και μέσα από τις σουρεαλιστικές του καταστάσεις επιβεβαιώνει ότι η κεντρική ηρωίδα αποτελεί καθολικό αντικείμενο του πόθου.

Οι ερωταποκρίσεις της Lulu με τον Alwa θυμίζουν τις αντίστοιχες με το ζωγράφο από την πρώτη πράξη-σκηνή 1.Στη δεύτερη πράξη καταλήγουν με τον Alwa να τη ρωτάει εάν αυτή τον αγαπά.Η απάντηση της Lulu είναι κοινή:"Δεν το ξέρω"!...Ο Schon παρεμβάλλεται επαναλαμβάνοντας ασυνάρτητα τη φράση "Η επανάσταση ξέσπασε στο Παρίσι...Κανένας στην εφημερίδα δεν ξέρει τί να γράψει" και συνδέει μουσικά τη σκηνή μ'εκείνη που κατέληξε στο θάνατο του ζωγράφου,ενώ προκαταβάλλει τα τεκταινόμενα στην τρίτη πράξη-σκηνή 1.Τα επαναλαμβανόμενα στοιχεία και η συντεταγμένη διάλυση του έμμετρου λόγου στη στροφική aria του Schon μαρτυρούν το αμετάκλητο πέρασμα στην παραφροσύνη και προετοιμάζουν το τέλος του.

Στην πρώτη στροφή κατηγορεί 5 φορές τη Lulu.Στη δεύτερη στροφή βγάζει το περίστροφο και η πάλη τους καταλήγει στον πυροβολισμό προς το ταβάνι.Βλέποντας τον ακροβάτη να φεύγει τρέχοντας στη σκάλα τρομαγμένος,τη ρωτά περί τίνος επρόκειτο."Τίποτα..." είναι η απάντησή της,"πάσχεις από μανία καταδίωξης!". Το στιγμιότυπο παραπέμπει στην ανισορροπία που είχε επικαλεστεί ο μεγιστάνας γιά να δικαιολογήσει την αυτοκτονία του ζωγράφου κατά την κατάθεσή του στις αρχές.Επικυρώνει επίσης την αναγνώριση από την πλευρά της ότι ο άλλοτε κραταιός μέντορας βρίσκεται εκτός ελέγχου.Στην τρίτη στροφή της δείχνει ότι είναι ενήμερος γιά τους θαυμαστές που έχει αυτή εγκαταστήσει στο σπίτι του.Η μελωδική κίνηση της ορχήστρας φτάνει σε στατικό σημείο,με εξαίρεση το ηθελημένα αργόσυρτο 10φθογγο μοτίβο του Schon καθώς απευθύνεται σκωπτικά στην κόμισσα εάν αυτή κατέβηκε από την καμινάδα να τους επισκεφτεί.Στην τέταρτη στροφή αποκλείει την πιθανότητα διαζυγίου ομολογώντας την εξάρτησή του από αυτήν.

Στο "Lied der Lulu" που μεσολαβεί η ηρωίδα προβάλλει σαν φάρος λογικής,εξηγώντας στο Schon ότι η συμπεριφορά της είναι απόρροια της γαλούχησης που έλαβε από εκείνον.Στην τελευταία στροφή ο μεγιστάνας εξακολουθεί να θεωρεί τον εαυτό του ως κυρίαρχο της κατάστασης,αφού προσπαθεί να την αναγκάσει να δώσει τέλος στη ζωή της πιέζοντας τη σκανδάλη.Η aria μένει πιστή μέχρι τέλους στη φόρμα του ροντώ,συμβολίζοντας τον απατηλό έλεγχο που εξασκούσε ο μεγιστάνας.Δύο δηλώσεις του μοιραίου ρυθμού στα έγχορδα προηγούνται των πέντε πυροβολισμών.H ρυθμική επανάληψη επιμένει στο διάδοχο ΄΄tumultuoso΄΄ τμήμα που ηχεί ενώ ο Schon πεθαίνει.Η εμμονή στο πεντάφθογγο μοτίβο και η διαρκής εμφάνιση του μοιραίου ρυθμού δημιουργούν το πλαίσιο μέσω του οποίου ο Schon χάνει σταδιακά οποιαδήποτε επαφή με την πραγματικότητα.

Οι παρακλήσεις της Lulu στον Alwa ώστε να διαφύγουν μαζί από τη Γερμανία στο τέλος της δεύτερης πράξης έχουν ως μουσικό χαλί την επανεκτέλεση της musette(γαλλική μουσικοχορευτική τεχνοτροπία) από τη sonata του Schon στο τέλος της πρώτης πράξης,όταν ο επιχειρηματίας συνέτασσε κατ'υπαγόρευσή της το γράμμα ξέροντας πως υπέγραφε τη θανατική του καταδίκη.Μολονότι ο Alwa ξέρει ότι η καταδίκη του πατέρα του εκτελέστηκε από τη Lulu,αποδέχεται να την ακολουθήσει πέρα από τα γερμανικά σύνορα,σφραγίζοντας έτσι εν αγνοία και τη δική του καταδίκη.

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Lulu:Μορφολογικές δομές της όπερας - Ιντερλούδιο

Αν και τρίπρακτη όπερα τυπικά,η εξέλιξη της "Lulu" τέμνεται ουσιαστικά σε δύο ενότητες.Σημείο τομής είναι το ορχηστρικό ΄΄Ostinato΄΄(ο όρος αναφέρεται στην επίμονη επανάληψη ενός απλά δομημένου ρυθμικού ή μελωδικού θεματικού προτύπου εντός είτε ολοκλήρου του έργου,είτε τμημάτων αυτού) της φιλμικής μουσικής η οποία συνοδεύει το ιντερλούδιο.Από τη στιγμή που περιέχει όλες τις βασικές θεματικές δομές και τις σημαντικότερες δωδεκάφθογγες σειρές του έργου,παίζει το ρόλο εστιακού σημείου αφού σ'αυτό συγκλίνει το μεγαλύτερο μέρος του μουσικού υλικού και συμβολίζει την κυκλική διάταξη του συνολικού έργου.Αν και αναπόσπαστο τμήμα του,μπορεί κάλλιστα να σταθεί ως αυτοτελής σύνθεση.Η συμμετρική διαρρύθμιση της όπερας με άξονα το ιντερλούδιο ενισχύεται χάρη στη μουσική συνάφεια μεταξύ των σκηνών 1 & 2 της δεύτερης πράξης-σε αναλογία με το κοινό σκηνικό της έπαυλης του Schoen εντός του οποίου εκτυλίσσονται. Το μουσικό υλικό της σκηνής 2 αποτελεί ως επί το πλείστον επαναληπτική εκτέλεση εκείνου της σκηνής 1.Η διαφοροποίηση μεταξύ τους έγκειται στο ότι από το ιντερλούδιο κι έπειτα τα χάλκινα πνευστά και τα έγχορδα μεταχειρίζονται σουρντίνα στο παίξιμό τους,με αποτέλεσμα να μειώνεται η παραγόμενη από αυτά ηχητική στάθμη και να μεταβάλλεται η κατανομή ηχητικής ενέργειας στις συχνότητες των ανώτερων αρμονικών τους.Κατ'αυτόν τον τρόπο υπονοείται η στροφή της τύχης της κεντρικής ηρωίδας προς σκοτεινότερα μονοπάτια.

Η δόμηση του ιντερλούδιου μοιάζει με τρία μορφοκλασματικά κουτιά όπου το μικρότερο περιέχεται εντός του αμέσως μεγαλύτερου (σε αναλογία με τους διαχυτές τύπου diffractal).Το εξωτερικό περίβλημα σχηματίζεται από το αρχικό και τελικό tumultuoso(ορίζει παίξιμο με ΄΄άναρχη΄΄ διάθεση),μέσω των οποίων το ιντερλούδιο συνδέεται μουσικά με τη σκηνή 1 και τη σκηνή 2 αντίστοιχα της δεύτερης πράξης.Το ενδιάμεσο ΄΄κέλυφος΄΄ περιλαμβάνει το Agitato(τέμπο που ορίζει το παίξιμο με ανήσυχη/ταραγμένη διάθεση) και το Sempre agitato όπου βρίσκονται και οι κορυφώσεις των τονικών υψών.Το ενδότερο περίβλημα αποτελείται από τα τμήματα Sempre vivace & Vivace(ορίζει την απόδοση σε ΄΄ζωντανό΄΄/γρήγορο ρυθμό).Στον πυρήνα αυτού τέλος, εδρεύει η χειρονομιακή κορύφωση της ΄΄fermata΄΄(μουσική στίξη που ορίζει την παράταση μιάς νότας πέρα από την κανονική της διάρκεια,επιφέροντας πρόσκαιρη στάση στο τέμπο).

Η ΄΄φιλμική μουσική΄΄ στο ιντερλούδιο ξεκινά με τις τρομπέτες να σαλπίζουν φανφάρα συνοδεύοντας γραμμικές παραθέσεις της σειράς Ρ2 του Alwa.Η ίδια η φανφάρα ενσωματώνει το μουσικό υλικό από τη σειρά του Αlwa,διαμερισμένο σε τρίχορδα και ανάδρομα παρατιθέμενο.Γιά το σχηματισμό των αρμονιών της φανφάρας ο συνθέτης συσσωρεύει τις νότες της σειράς του Alwa κι επιτελεί μιά μικρορύθμιση αντικαθιστώντας τη θέση της πρώτης νότας(Σι ύφεση) με αυτή της τελευταίας(Σολ).Επίσης κλωνοποιεί την οριζόντια εκτέλεση της σειράς του Alwa στα έγχορδα,φαγκότα,άλτο σαξόφωνο και μπάσο κλαρινέτο.Στο ομόλογο tumultuoso που ηχεί στον επίλογο της σύνθεσης,αντί ν'αποδώσει ανάδρομα την Ρ2,επιλέγει να εκτελέσουν τα κλαρινέτα και τα φλάουτα ένα σχήμα προερχόμενο από τη φανφάρα ενώ οι τρομπέτες παρουσιάζουν μελωδικά τη σειρά R2 του Alwa.Τα ostinati που δεσπόζουν σε αρκετές θέσεις πάνω στο μελωδικό προσκήνιο αποτελούν συνδυασμό οριζόντιας ανάπτυξης και θραυσματοποίησης (ρευστοποίησης).

Το ostinato εκείνο που παραπέμπει στο ρόλο του Dr Schon απαντάται γιά πρώτη φορά ακριβώς πριν από την εκτέλεση της σειράς Ρ4 του χαρακτήρα στο φαγκότο.Το ostinato που βαίνει εκτελούμενο από πιάνο-βιόλα & βιολοντσέλο (μαζί με δύο νότες από το κοντραμπάσο) απαρτίζεται από τέσσερις φθόγγους,προερχόμενους από τη συγκεκριμένη σειρά με την εξής αλληλουχία:Μι-Λα-Σι ύφεση-Μι ύφεση.Η τετράφθογγη δομή δεν συμπεριφέρεται εδώ ούτε ως θεματική ενότητα ούτε ως μοτίβο.Όπως αφήνεται να εννοηθεί από τον όρο ΄΄ostinato΄΄,η φορτική παράθεση επαναφέρει την οντότητα του Schon στη φιλμική μουσική μετά το θάνατό του,θέλοντας ενδεχόμενα να υποβάλλει την ιδέα ότι εξακολουθεί να καταλαμβάνει τη σκέψη της Lulu.Αρχικά σημαίνεται ως Nebenstimme(δευτερεύουσα φωνή) γιά ν'αναδειχθεί κατόπιν σε Hauptstimme(πρωτεύουσα φωνή).Στην επαναληπτική εκτέλεση του θέματος που ηχεί εικοσιπέντε μέτρα αργότερα το ostinato παραμένει δευτερεύουσα φωνή καθόλη τη διάρκειά της.

Το περίγραμμα των ανεξάρτητων μελωδικών φράσεων ακολουθεί ανοδική τροχιά μέχρι τα πρώτα μέτρα του Agitato,χαράζοντας την πορεία της ελπίδας στο νου της κεντρικής ηρωίδας.Ο σφοδρότερος τρόπος αναφοράς στη Lulu από το συνθέτη υλοποιείται όταν μεταχειρίζεται ολοκληρωμένες παραθέσεις της σειραϊκής της υπογραφής,σεσημασμένες ως ΄΄Hauptstimme΄΄ κατά τη διάρκεια του πρώτου μισού(8 μέτρα) του Agitato,τη στιγμή που το κλαρινέτο ερμηνεύει τη σειρά Ρ4 της Lulu.Τα θραύσματα της ΄΄Ρ4΄΄ που ακολουθούν στα επόμενα 8 μέτρα δεν διατυπώνονται πλέον έναντι ολοκληρωμένων γραμμικών παρουσιάσεων της σειράς.Το δεύτερο μισό του Agitato κυριαρχείται από τη σειραϊκή υπογραφή του Schon.H τροχιά των μελωδικών περιγραμμάτων-σε αναλογία με την ελπίδα της- είναι καθοδική.Η συμμετρική δομή τηρείται αντιστρέφοντας τη διαδοχή στο ομόλογο χωρίο του Sempre agitato (η θεματική κυριαρχία της Lulu στο δεύτερο μισό του διαδέχεται την αντίστοιχη του Schon στο πρώτο μισό).Παρομοίως η φθίνουσα πορεία των μελωδικών περιγραμμάτων μεταβαίνει ξανά σε αύξουσα.

Το σπουδαιότερο από τα περιεχόμενα ρυθμικά υλικά του ιντερλούδιου είναι ο πρωτεύων ρυθμός (Hauptrhythmus ΗR):Οι δηλώσεις των HR κατανέμονται συμμετρικά ως προς των κεντρικό άξονα που ταυτίζεται με τη ΄΄fermata΄΄,συμβάλλοντας στη συνεκτικότητα του ιντερλούδιου.Ηχούν στο βιμπράφωνο και τα έγχορδα,τοποθετούμενοι στην ταινία ύστερα από την εμφάνιση του περιπολικού και προτού φανεί το ασθενοφόρο.Στην παρτιτούρα απαντώνται επίσης μη σεσημασμένοι HR,όπως εκείνοι που ηχούν στο πρώτο και το δεύτερο βιολί κατά τη διάρκεια των προαναφερθέντων χωρίων.Αντί όμως να επιτείνεται η μουσική δήλωση των βιολιών από το βιμπράφωνο,είναι αντιθέτως αυτά τα οποία υποβοηθούν την παράταση(sustain) της μουσικής αντίληψης των προερχόμενων από το βιμπράφωνο φθόγγων.

http://www.allmusic.com/album/berg-lulu-w93041/tracks

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Lulu:Μορφολογικές δομές της όπερας - Τρίτη πράξη

-H τρίτη πράξη διακατέχεται από ένα σύνολο μουσικών παραλλαγών με κοινή πηγή:το βασικό θέμα αυτών είναι η μελωδία του "Lautenlied",ενός τραγουδιού γιά καμπαρέ γραμμένο από το Frank Wedekind. Αναγγέλλεται από ένα εκτός σκηνής οργανέτο σε Μι ύφεση μείζονα συνοδευόμενο από Λα μείζονα tremolo συγχορδία στα έγχορδα (συμβολίζοντας την υποτιθέμενη βροχή έξω από την αίθουσα).Ο ήχος του οργανέτου σβήνει σταδιακά,ενώ το tremolo εξελίσσεται σε αλληλουχίες εξάχορδων που παρουσιάζουν σειραϊκό υλικό των εραστών της κεντρικής ηρωίδας.Αποδίδεται στο σόλο βιολί ως ορχηστρική μελωδία συνοδεύοντας το τραγούδι του προαγωγού-μαρκησίου (πρώτο intermezzo στις χορικές παραλλαγές της σκηνής 1),καθώς αυτός προσπαθεί να πείσει τη Lulu.Η μουσική επένδυση στο ξεκίνημα της τρίτης πράξης παραπέμπει συνειρμικά σ'ένα scherzo παρμένο από το Mahler,χάρη στις γλαφυρές παρωδίες και το οξύ ρυθμικό προφίλ που υιοθετεί.

Η επανάληψη του υλικού από το "τραγούδι της Lulu" σαν βάση του δεύτερου intermezzo παρομοιάζει τις συνθήκες τις οποίες αντιμετωπίζει η κεντρική ηρωίδα με τις αντίστοιχες της δεύτερης πράξης-σκηνής 1.Η κορύφωση της έκκλησης συμπίπτει σχεδόν με το μουσικό υλικό που συνόδευε την ικεσία στον Alwa να μην την παραδώσει στις αρχές γιά το φόνο του πατέρα του.Η χαρακτηριστική θεματική ενότητα της τρίτης πράξης ηχεί ξανά γιά σύντομο χρονικό διάστημα στην τέταρτη χορική παραλλαγή της σκηνής 1 και αποτελεί τη βάση των ορχηστρικών παραλλαγών στη μετάβαση από την πρώτη στη δεύτερη σκηνή της πράξης.Όταν η Lulu αρνείται να τον ακολουθήσει,ο μαρκήσιος ειδοποιεί την αστυνομία και η υφιστάμενη διαφοροποίηση πρoμηνύει την κάθοδό της στην πορνεία.Η κύρια θεματική ενότητα του lautenlied συνεχίζεται υπό μορφή ξεχωριστών παραλλαγών σε διάφορα σημεία της τελευταίας σκηνής του έργου.

Η κυκλική πλοκή του έργου με κέντρο το ιντερλούδιο απλώνεται έως τον επίλογο,χάρη σε αδιάκοπες ανακεφαλαιώσεις του μουσικού υλικού που έχει εμφανιστεί τόσο στο πρώτο όσο και στο δεύτερο μισό.Οι πιό σημαντικές επαναλήψεις αφορούν την επιλογή του συνθέτη να χρησιμοποιήσει τον ίδιο ερμηνευτή σε διαφορετικούς ρόλους συσχετίζοντας παράλληλα το μουσικό υλικό που ανταποκρίνεται σ'αυτούς.Καταρχάς,ο ρόλος του τραπεζίτη(τρίτη πράξη),του αστυνομικού επιθεωρητή(δεύτερη πράξη) και του θεατρικού διευθυντή(πρώτη πράξη) μοιράζονται τον ίδιο ερμηνευτή,όπως και την ίδια χαρακτηριστική δωδεκάφθογγη σειρά.Η ολοκλήρωση του δραματουργικού και μορφολογικού σχεδιασμού πραγματώνεται με την κατάληξη της κεντρικής ηρωίδας στους δρόμους-απ'όπου την είχε μαζέψει αρχικά ο Dr Schon.

Oι νεκροί σύζυγοι επανακάμπτουν τώρα σαν στοιχειωμένες φιγούρες του λονδρέζικου υποκόσμου. Συστηνόμενες με τη βοήθεια εκτεταμένων μουσικών επεισοδίων που σχετίζονταν αρχικά με τους συζύγους κατατρέχουν τη Lulu,καθεμία τους με τρόπο ανάλογο της ταπείνωσης που υπέστη ο ομόλογός της σύζυγος:Ο ΄΄καθηγητής΄΄ δεν βγάζει λέξη και μένει μόνο γιά λίγο,αντανακλώντας τη σύντομη σκηνική παρουσία του Dr Goll.Ο χαρακτήρας του νέγρου αντιπροσωπεύει την εξεζητημένη αφέλεια του ζωγράφου και την έννοια του ξεπουλήματος:το "μισό εκατομμύριο μάρκα" από τη συζήτηση του ζωγράφου με το Schon εξισώνεται νοερά προς το "ένα χρυσό νόμισμα" με αφορμή το οποίο oδηγούμαστε στο φόνο του Alwa υπό τους ήχους μιάς ελεύθερης επανέκθεσης του monoritmica.Η αντίδραση της κεντρικής ηρωίδας είναι η ίδια φράση ("Ich kann nicht hier bleiben"-Δεν μπορώ να μείνω εδώ) που είχε ξεστομίσει πάνω από το πτώμα του Walter.

O Jack ως ομόλογος του μεγιστάνα γίνεται υπέρτατη νέμεση της Lulu,υποστηριζόμενος από τo μουσικό σκοπό επανέκθεσης της sonata(σύμβολο του μοιραίου δεσμού τους) ο οποίος συντήκεται προοδευτικά με το μοτίβο από τον ύμνο της στην ελευθερία.Η κοφτερή διάφωνη συνήχηση μιάς συγχορδίας αποτελούμενης από το σύνολο των φθόγγων της χρωματικής κλίμακος χαράζει στην αντίληψη του κοινού τη στιγμή του φόνου της Lulu."Das war ein stuck arbeit!"(αυτό ήταν ένα καλό έργο!) μουρμουρίζει ο Jack σαν αντίλαλος της παρατήρησης του Schon όταν αυτός αποκάλυψε το παρελθόν της Lulu στο ζωγράφο.H όπερα ολοκληρώνεται με την κόμισσα Geschwitz να ερμηνεύει το μοντερνιστικό αντάξιο ενός ΄΄Liebestod΄΄(τραγούδι του ερωτικού θανάτου που συμβολίζει την ερωτική ολοκλήρωση μέσα από το θάνατο).Στον επίλογο της τρίτης πράξης το adagio της κόμισσας Geschwitz καθώς διαπιστώνει τον οριστικό χαμό της Lulu:

Στις δύο τελευταίες συγχορδίες της κόμισσας πριν το θάνατό της στον επίλογο ακούγονται αποκλειστικά οι νότες από την arietta του Schon οι οποίες είχαν επιπλέον ακουστεί στις τελικές στιγμές του μεγιστάνα ενώ αντίκρυζε τη φιγούρα της κόμισσας καθώς αυτή πεταγόταν έξω από την ξεκλειδωμένη κάμαρα στη δεύτερη πράξη-σκηνή 1.Το γεγονός ότι το libretto του Berg ντουμπλάρει το ρόλο του Schon μ'εκείνον του Jack του Αντεροβγάλτη,οδηγεί σε αναστροφή της αντιπαράθεσης την ώρα του θανάτου γιά τον καθέναν από τους δύο χαρακτήρες,η οποία αποκτά έτσι ένα ιδιαίτερο νόημα που απουσίαζε από τα κείμενα του Wedekind.

(Έπεται το τελικό ξεκαθάρισμα των ΄΄λογαριασμών΄΄ που άνοιξαν με το πρώτο μήνυμα και την επικεφαλίδα του θέματος...)

 

[Bhutia]

Οι καταβολές του σύμπαντος της Lulu

http://www.videosurf.com/video/alban-berg-ostinato-filmmusik-aus-lulu-108450151

Εγκατεστημένη στο νοερό σταυροδρόμι μεταξύ ανατολικής και δυτικής Ευρώπης,η Βιέννη προσήλκυε πληθώρα ετερόκλητων ανθρώπων από κάθε άκρο της ηπείρου.Επίπτωση της μαζικής προσέλευσης ήταν να καταστεί μιά πολύγλωσση μητρόπολη στην οποία συνέκλιναν διαφορετικά πολιτισμικά ρεύματα.Η σημασία της ως πολυ-πολιτισμικού κέντρου κορυφώθηκε στα χρόνια της μετάβασης από το 19ο προς τον 20ο αιώνα(΄΄fin-de-siecle΄΄).Μέσα στο γενικότερο κλίμα αναταραχής εκείνης της περιόδου,η Βιεννέζικη κοινωνία έγινε χωνευτήρι αλληλοσυγκρουόμενων τάσεων.

Η επιστημονική θεώρηση του κόσμου και η αλματώδης πρόοδος της ψυχιατρικής συνυπήρχαν με τη διάδοση του αποκρυφισμού και μεταφυσικών πρακτικών,όπως η αστρολογία και η αριθμολογία.Οι παραδοσιακές αξίες και τα στερεότυπα της αστικής τάξης τίθονταν υπό αμφισβήτηση ενώ το φεμινιστικό κίνημα ξεκινούσε τον αγώνα γιά ίσα δικαιώματα.Οι διανοούμενοι της εποχής φαίνονταν να υποστηρίζουν τις νεωτεριστικές απόψεις,στην πλειοψηφία τους όμως τα έργα απηχούσαν κοινωνικά στερεότυπα της εποχής.Οι αντιφατικές καταστάσεις κάτω από τη λαμπερή επιφάνεια έκαναν την πρωτεύουσα της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας φυτώριο νεωτεριστικής δημιουργίας η οποία προσδιόρισε την τέχνη και διανόηση του εικοστού αιώνα.

Η πολιτιστική αφρόκρεμα της εποχής ταξίδευε ολοταχώς με το τρένο του εξπρεσιονισμού.Το τέλος του Α' Παγκοσμίου πολέμου έφερε την κατάρρευση της δυναστείας των Αψβούργων και τη διάλυση της γερμανικής και της αυστροουγγρικής αυτοκρατορίας.Κατά τη διάρκεια του πολέμου ο ρόλος των γυναικών στην κοινωνία μεταβλήθηκε σε σημαντικό βαθμό,αφού είχαν εισέλθει δυναμικά στις παραγωγικές διαδικασίες.Η ίδρυση της Πρώτης Αυστριακής Δημοκρατίας(1918-1933) σήμανε την υποβάθμιση της μεγαλοαστικής με την αντίστοιχη αναβάθμιση της μεσαίας τάξης,ενώ τα αιτήματα των γυναικείων οργανώσεων γιά ισότητα και μεταρρυθμίσεις στο γαμήλιο νομικό δίκαιο κλιμακώθηκαν.Στη δεκαετία του 1920 οι γυναίκες απέκτησαν δικαίωμα ψήφου σε αρκετές ανεπτυγμένες χώρες.Τα ιδανικά όμως μιάς πολιτικής και σεξουαλικής ελευθερίας που ευαγγελιζόταν η νεοσύστατη Δημοκρατία της Βαϊμάρης,ήταν εύθραυστα έναντι της μιζέριας και της ανεργίας στην οποία οδηγούσαν οι αβέβαιοι οικονομικοί δείκτες και τα δυσβάστακτα χρέη προς τους παλιούς αντιπάλους...Η παγκόσμια οικονομική κρίση του 1929 και οι παράπλευρες επιδράσεις της στη γερμανική πραγματικότητα δικαίωσαν την παλαιότερη ρήση του αυστριακού λογοτέχνη Karl Kraus ο οποίος είχε αποφανθεί γιά τη Βιεννέζικη κουλτούρα ότι αποτελούσε "πεδίο δοκιμών γιά την καταστροφή του Κόσμου".

Spoiler

[youtube]1JoV3tCZ2M8[/youtube][youtube]nApO0HzGN7w[/youtube]

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Η Lulu και η μυθολογία της μοιραίας γυναίκας

H πρωτογενής ανάλυση της "Lulu" την ταξινομεί ως μιά μουσική αλληγορία πάνω στη χειραφέτηση της γυναίκας εντός του μοντέρνου κόσμου και την υποκρισία που προβάλλουν οι κοινωνικές συμβάσεις. Ξεκινώντας λοιπόν από αυτή τη διάσταση,ως ενσάρκωση υπέρτατης σεξουαλικότητας και σύμβολο της χειραφέτησης αυτής,η κεντρική ηρωίδα δαιμονοποιείται υπό την ιδιότητα της ΄΄femme fatale΄΄(μοιραίας γυναίκας).

[youtube]CnqwV6D1px0[/youtube]

Η εμβληματική γυναικεία φιγούρα που είχε τη δύναμη ν'απογυμνώνει τους άνδρες από κάθε συνετή σκέψη οδηγώντας τους στον αφανισμό υιοθετείτο συχνά στη λογοτεχνία,τη ζωγραφική και το λυρικό θέατρο στα τέλη του 19ου αιώνα.Αντιπροσώπευε την ανταπόκριση των καλλιτεχνών μέσα από τα έργα τους στην ανατροπή των παραδοσιακών προτύπων που αφορούσαν τα δύο φύλα.Η ΄΄μοιραία γυναίκα΄΄ ως πρότυπο καθοδηγεί η ίδια την πορεία των καταστάσεων σε ό,τι αφορά τον πόθο,τον έλεγχο και το γάμο,αντί να υποταχθεί σε οποιαδήποτε πατερναλιστική αρχή.Σ'αυτήν ακριβώς την εποχή ανήκουν τα δύο έργα του Wedekind,όπως και η μισογυνιστική πραγματεία του φιλοσόφου Otto Weininger "Geschlecht und Charakter"(Φύλο και Χαρακτήρας),ο απόηχος της οποίας ανιχνεύεται στις αλληλεπιδράσεις των χαρακτήρων εντός της υπόθεσης.

Από τη σκοπιά της λυρικής ηρωίδας,η Lulu αναδεικνύεται σε θηλυκό ανάλογο του αμοραλιστή καρδιοκατακτητή Don Giovanni,ενώ το πάθος της γι αυτοδιάθεση παραπέμπει στη θρυλική Carmen.Κινούμενη βέβαια πάνω στον ιστό των Wedekind/Berg η Lulu μεταχειρίζεται την ανεξαρτησία της κάνοντας κάτι περισσότερο από το να κατακτά άνδρες και να τους εγκαταλείπει κατόπιν.Καθένας από τους χαρακτήρες του έργου προβάλλει στην ύπαρξή της το δικό του απατηλό όραμα γιά μιά ιδανική γυναίκα.Εκείνη με τη σειρά της εκμεταλλεύεται ευκαιριακά την εμμονή που δείχνουν,αναρριχώμενη οικονομικά και κοινωνικά.Συμπεριφέρεται έτσι επειδή αυτό ήταν το υπέρτατο ιδανικό που της εμφύσησε από μικρό παιδί το περιβάλλον εντός του οποίου ανατράφηκε.Υποδεχόμενοι οι σύντροφοι της Lulu την αντανάκλαση της δικής τους υπόστασης και διαπιστώνοντας ότι η εκπλήρωση των προσδοκιών τους από εκείνη είναι ανέφικτη,οδηγούνται στην αυτοκαταστροφή.Η δυαδική φύση της ίδιας της Lulu πιστοποιείται μέσω αυτών στην έκφραση από τη μία πλευρά του απολύτου θηλυκού πλάσματος χάρη στη φυσική ομορφιά και τον αισθησιασμό που την περιβάλλει,ενώ από την άλλη αριστεύει στις τυπικές αρσενικές συμπεριφορές της ερωτικής αυτονομίας,του συναισθηματικού ελέγχου και της άσκησης εξουσίας.Οποιοσδήποτε παγιδεύεται στα θέλγητρα της Lulu καταλήγει ν'απεμπολεί χρήματα,ελευθερία και τέλος τη ζωή του παρακινούμενος από το πάθος του γι αυτήν.Ο Berg την σκιαγραφεί σαν απελευθερωμένη γυναίκα,σκοτεινό αντικείμενο του ανδρικού πόθου,η οποία ως σύζυγος δεν ανταποκρίνεται στα πατριαρχικά στερεότυπα του γάμου.Η ελευθερία όμως που επικαλείται φαίνεται να της χορηγείται δανεική-μέσω του σεξ- κι έτοιμη προς κατανάλωση (λόγω της εμφάνισής της δηλαδή δεν χρειάζεται να κοπιάσει η ίδια γιά να την παράγει) από τον ανδρικό περίγυρο.

Οντότητες πρόδρομες της Lulu απαντώνται στην τευτονική μοντερνιστική παράδοση του λυρικού θεάτρου.Οι χαρακτηριστικοί ρόλοι απελευθερωμένων γυναικών οι οποίοι υπήρξαν σημεία αναφοράς,δανείζοντας στοιχεία στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της παρούσας κεντρικής ηρωίδας είναι οι εξής:

Kundry (από την όπερα "Parsifal" του Richard Wagner):η ηρωίδα αντιπροσωπεύει ένα "ακατονόμαστο πλάσμα" θεωρούμενη ΄΄ανεξάρτητη΄΄ υπό την έννοια ότι δεν δεσμεύεται με κανέναν άντρα.Εξαιτίας των προαιώνιων αμαρτημάτων της,είναι καταδικασμένη να μένει αθάνατη αλλάζοντας διαρκώς ζωές και ταυτότητες ώσπου να πετύχει εκείνον τον άνδρα ο οποίος θ'αντισταθεί στη γοητεία της ελευθερώνοντάς την έτσι από την ιερή κατάρα.Μολονότι σαγηνεύει τους ιππότες του Αγίου Δισκοπότηρου υπακούοντας το μάγο Klingsor που θέλει να υφαρπάξει το ιερό κειμήλιο,επιδεικνύει σε αρκετές περιπτώσεις ελεύθερη βούληση βοηθώντας τους ιππότες ενώ επιζητεί τη λύτρωση.Είναι η πιό σημαντική αναφορά,καθότι προηγήθηκε των έργων του Wedekind & του Weininger.H Kundry με τη Lulu μοιράζονται την έλλειψη σταθερών ηθικών αρχών,την έμμεση εξάρτηση από τον ανδρικό περίγυρο,την έκφραση της ιδεατής γυναίκας καθώς και τη δυνατότητα ανίχνευσής τους στο χαρακτήρα οποιασδήποτε γυναίκας!H Lulu διατηρεί επίσης κοινά ψυχολογικά στοιχεία και με τον ίδιο τον Parsifal,γεγονός που εκτίθεται ιδιαίτερα στην ανάκρισή του από το Gurnemanz μετά το φόνο του κύκνου στο ιερό δάσος.Στις απανωτές ερωτήσεις σχετικά με την ταυτότητα και την προέλευσή του,ο Parsifal απαντά σταθερά πως δεν ξέρει.Η ανάρμοστη πράξη του ήρωα αποτελεί σημείο αναφοράς γιά την ανάρμοστη συμπεριφορά της Lulu να σκέφτεται περιχαρής την περιουσία που κληρονομεί από το νεκρό συζυγό της Dr Goll,δίνοντας ανάλογο έναυσμα στο ζωγράφο να την ανακρίνει σχετικά με το ποιόν της.Η ομοιότητα των απαντήσεων δημιουργεί σαφή σύνδεση με τον Parsifal,μιά και οι δύο χαρακτήρες εμφανίζονται-λόγω μειωμένης αυτογνωσίας και συναίσθησης των πράξεών τους- υποδεέστεροι από τους υπόλοιπους.

Σαλώμη (από την όπερα "Salome" του Richard Strauss):η σχετική ανεξαρτησία της ηρωίδας εξασφαλίζεται από τη θέση της έφηβης πριγκίπισσας που δεν υπάγεται στην αρχή κανενός πατέρα ή συζύγου στην αυλή του βασιλιά Ηρώδη.Η προσωπικότητα της Σαλώμης αποτελεί επιτομή των μισογυνιστικών πατριαρχικών φαντασιώσεων που επικρατούσαν στο συλλογικό ασυνείδητο κατά το ξεκίνημα του προηγούμενου αιώνα. Καθοδηγούμενη-σύμφωνα με την υπόθεση- από έναν αρρωστημένο πόθο γιά τον Iωάννη το Βαπτιστή ο οποίος κρατείται στη φυλακή του Ηρώδη,χειραγωγεί σκορπίζοντας ερωτικές υποσχέσεις το λοχαγό της φρουράς Narraboth με σκοπό ν'αποκτήσει πρόσβαση στον απαγορευμένο κρατούμενο.Δεν ποθεί το λοχαγό, εκμεταλλεύεται όμως το δικό του πόθο γι αυτήν ώστε να εκληρώσει το σκοπό της.Ο Ιωάννης βέβαια αντιστέκεται σθεναρά στην εφηβικη της σεξουαλικότητα.Συνειδητοποιώντας ο Narraboth τα πραγματικά αισθήματα της Σαλώμης,απελπίζεται και καταλήγει στην αυτοκτονία τρελαμένος από ζήλεια.Λυσσαμένη από την άρνηση του Ιωάννη η ηρωίδα βάζει σε πειρασμό τον πατριό της με το χορό των επτά πέπλων,αποσπώντας από αυτόν την υπόσχεση ότι θα ικανοποιήσει οποιαδήποτε επιθυμία της.Εφόσον δεν μπορούσε να έχει την ψυχή του Ιωάννη,αποκτά το σώμα και τα χείλη του πάνω στο πιάτο,εκπληρώνοντας έτσι την ιδέα της ΄΄αιμοσταγούς παρθένας΄΄ :μιάς γυναίκας αγνής στο σώμα της οποίας η ικανότητα να διαφθείρει ανδρικές ψυχές την ανάγει ταυτόχρονα σε πόρνη.H ερωτική πράξη με την κεφαλή του Ιωάννη αποτροπιάζει τον Ηρώδη σε τέτοιο βαθμό,ώστε να τη θανατώσει.Σε αντιδιαστολή με τη Lulu,η Σαλώμη έχει απόλυτη συναίσθηση της επίδρασης που εξασκεί στα θύματά της και τη μεταχειρίζεται με επιθετικό πνεύμα.Πρεσβεύει μιά ακραία εκδήλωση της μοιραίας γυναίκας ως υστερικά ορμώμενης,ζωώδους αμοραλιστικής ύπαρξης που δεν επιδέχεται κανέναν συνετισμό ή αποτροπή.

Marie (από την όπερα "Wozzeck" του Alban Berg):η ηρωίδα σε αντίθεση με τις προηγούμενες δεν αποτελεί μυθικό πολιτιστικό πρότυπο,αλλά μιά απτή φιγούρα βγαλμένη από την κοινωνική πραγματικότητα.Μολονότι εξαρτάται οικονομικά από κάποιον άνδρα(Wozzeck) δεν αφοσιώνεται σε κανέναν και ικανοποιεί τις σεξουαλικές της ορέξεις με όποιον θα βάλει στο στόχαστρό της,όπως το διοικητή της στρατιωτικής μπάντας. Σε αντίθεση με τη Lulu,η ηρωίδα έχει επίγνωση των ηθικών αξιών και των πιθανών επιπτώσεων από τις πράξεις της.Μοιράζονται όμως την αμοραλιστική ιδιότητα από τη στιγμή που η Marie δεν κρίνει σκόπιμη τη συμμόρφωση προς τις ηθικές επιταγές της κοινωνίας...Η προσωπικότητα του Wozzeck επηρεάζεται από τα σχόλια του διοικητή του στρατοπέδου και του γιατρού ο οποίος πειραματίζεται πάνω του.Παρατηρεί ότι η Marie φορά τα σκουλαρίκια-δώρο του αρχιμουσικού και πετυχαίνοντας λίγο αργότερα τους εραστές να χορεύουν μαζί στο δημοτικό κήπο πλημμυρίζει από ζήλεια και παραφρονεί.Συνοδεύοντας τη Marie στο δρόμο προς το σπίτι,τη μαχαιρώνει δίπλα σε μιά λίμνη.Πίνοντας αργότερα στην ταβέρνα σκέφτεται ότι δεν έχει ξεφορτωθεί καλά το όπλο.Επιστρέφει στον τόπο του εγκλήματος και πνίγεται προσπαθώντας ν'ανασύρει το μαχαίρι από τα νερά της λίμνης...

Οι femmes fatales προβάλλονται λοιπόν ως ακαταμάχητες και στα πλαίσια ικανοποίησης ερωτικών, οικονομικών ή κοινωνικών επιδιώξεων,εμπλέκονται σε ανορθόδοξες σχέσεις με άνδρες,οι οποίοι προσελκύονται από την απαράμιλλη θηλυκή τους γοητεία,αλλά αργά ή γρήγορα αυτοί είναι που κατακλύζονται από ζήλια γιά τον ίδιο ακριβώς λόγο.Αρχικά οι ηρωίδες στηρίζονται σ'αυτούς γιά να πετύχουν το σκοπό τους,στη συνέχεια όμως είναι εκείνοι που εξαρτώνται από αυτές μέσω του πόθου,ολισθαίνοντας στην καταστροφή.O θάνατος γι αυτές τις αντι-ηρωίδες παρουσιάζεται ως φυσική συνέπεια επειδή υπερέβησαν τα εσκαμμένα στις σχέσεις τους με το άλλο φύλο.

Επιβάλλοντας τον τίτλο της ΄΄μοιραίας γυναίκας΄΄ στη Lulu,ο δημιουργός και ο αποδέκτης του έργου εξέφραζαν υποσυνείδητο φόβο απέναντι στην αλλαγή του ρόλου των γυναικών.Εκείνη όμως διακρίνεται από τις προκατόχους της στο ότι δεν είναι η μόνη που εγκαλείται ηθικά επειδή εναντιώνεται στα πατερναλιστικά πρότυπα.Στις δύο όπερες του Alban Berg οι ανδρικοί χαρακτήρες υποφέρουν και οι ίδιοι από τις παρενέργειες των κοινωνικών συστημάτων στα οποία ανήκουν κι έχουν αποδεχθεί.Οι σύντροφοί της εντός του έργου δεν την αντιλαμβάνονται ως μοιραία γυναίκα,αλλά της αναγνωρίζουν διαφορετικές ιδιότητες:του παιδιού,της καλλονής,της ερωμένης,του αντικειμένου,της πόρνης.Η Lulu λογίζεται μοιραία γυναίκα από τη στιγμή που οι υπόλοιποι χαρακτήρες δεν αποδέχονται ότι η δύναμη που αυτή εξασκεί πάνω τους οφείλεται στις δικές τους αδυναμίες.

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

[youtube]wpqLQqG3X64[/youtube]

http://www.dvdbeaver.com/film2/dvdreviews26/pandoras_box.htm

Καθόλη τη διάρκεια της όπερας οι διεκδικητές της Lulu φαίνονται ν'αναρωτιούνται γιά την προέλευση και το χαρακτήρα της ηρωίδας.Στον πρόλογο εξισώνεται με το βιβλικό φίδι,φορέα του προπατορικού αμαρτήματος και πηγή όλων των κακών αυτού του κόσμου.Στο αντίστοιχο έργο του Wedekind παραλληλίζεται με την Πανδώρα,ομόλογη της Εύας στην αρχαιοελληνική μυθολογία.Από το ξεκίνημα παρελαύνει σα μιά ιδεατή προβολή των αρσενικών φαντασιώσεων.Αν θέλαμε να τη συγκρίνουμε με κάποιο τρέχον πρότυπο,αυτό δεν μπορεί να είναι παρά η προσφιλής...υψηλή πιστότητα,της οποίας η ρευστή φύση τείνει να εξαρτάται από τους πόθους εκάστοτε θιασώτη της.Το πραγματικό της ποιόν όπως αποδεικνύεται δεν έχει ιδιαίτερη σημασία γιά τους άλλους ήρωες,αφού της αποδίδουν πάντα τα ονόματα και τις αρετές που η δική τους αντίληψη επιλέγει.Η πολλαπλή της ταυτότητα προκαλείται ουσιαστικά από το τί επιθυμεί να δεί ο καθένας με τον οποίον έρχεται σ'επαφή.Εμφανίζεται με πολλαπλά ονόματα δείχνοντας ότι αντιστέκεται λυσσαλέα όχι μόνο στην πράξη αλλά και στο επίπεδο του λόγου έναντι κάθε προσπάθειας να προσδιοριστεί αυτή με βεβαιότητα.Το τσίρκο συνάρπαζε το συγγραφέα,ο οποίος το θεωρούσε αλληγορική αντιπροσώπευση μιάς αλήθειας στη ζωή.Η προσαρμογή στο libretto του Berg παρέχει μεταφορική άποψη εντός του ΄΄τσίρκου΄΄ της πρώτης βιεννέζικης δημοκρατίας,με τα μέλη της στο ρόλο εξημερωμένων κτηνών που έχουν καλουπωθεί σε κοινωνικά στερεότυπα.Οι πατροπαράδοτες αρχές των προοδευμένων κοινωνιών απέτυχαν να χαλιναγωγήσουν τη Lulu,κατά τον ίδιο τρόπο που αδυνατούν να θέσουν υπό έλεγχο τη δύναμη της φύσης.Αυτή η αλληγορική αναπαράσταση της αυτόνομης γυναικείας σεξουαλικότητας απειλεί τον ανδρικό σωβινισμό.Όσες γυναίκες εκείνης της εποχής αψηφούσαν τους κοινωνικούς κανόνες και συμπεριφέρονταν όπως οι άνδρες έθεταν σοβαρή υποψηφιότητα γιά την πτώση τους.Με τον ερωτισμό της η Lulu κατορθώνει από τη μιά ν'αμφισβητεί την πατερναλιστική εξουσία και από την άλλη να της δίνει πυκνότερη σάρκα και οστά.Οι πράξεις της είναι απόρροια των αρσενικών γνωρισμάτων που της εντυπώθηκαν χάρη στην ανατροφή από τους δύο ΄΄αγαθούς κηδεμόνες΄΄της:το Schigolch και τον Dr Schon.Δρώντας η Lulu υπό εναλλασσόμενες ταυτότητες και ιδιότητες,επιδεικνύει υψηλή προσαρμοστικότητα σε οποιαδήποτε κατάσταση,μετατρεπόμενη σε ό,τι οι άνδρες την ποθούν-αναλόγως της περίπτωσης- να είναι,προκειμένου να ταιριάξει στον τρόπο ζωής τους.Η δυνατότητα να εκφράζει τις επιθυμίες των άλλων θεμελιώνει τις ανδρικές προκαταλήψεις όσον αφορά την πρόδηλη θηλυκή/αρσενική δυαδικότητα της όπερας.Το καθρέφτισμα πάνω στην επιφάνεια της κεντρικής ηρωίδας εκτός από τις επικρατούσες εκείνη την εποχή προκαταλήψεις περί ΄΄ασθενούς φύλου΄΄ και την ιδεατή υποχρέωση του ΄΄ισχυρού φύλου΄΄ να ΄΄προστατεύει΄΄ το ασθενές,εκφράζει παράλληλα τη συλλογική γνώμη γιά τη χειραφετημένη γυναίκα.Η αντανακλαστική φύση της "Lulu" καταλήγει αντιπροσωπευτική μιάς διχοτόμησης του κοινωνικού γίγνεσθαι-η οποία επεκτείνεται και σε ζητήματα αλλότρια προς τη θέση της γυναίκας και το γάμο- αποτελώντας έτσι σημαντικό καινοτόμο παράγοντα στην εξέλιξη του μουσικού ιδιώματος της όπερας.

Οι σχέσεις που συνάπτει η Lulu της επιτρέπουν να συναναστρέφεται με άνεση τα μέλη της υψηλής κοινωνίας,οπότε γίνονται απαραίτητες στα πλαίσια τoυ ενστίκτου της κοινωνικής αυτοσυντήρησης:

Στην αντίληψη του καθηγητή Dr Goll είναι μιά σύζυγος-τρόπαιο,ένα υψηλής κλάσης απόκτημα που επιβεβαιώνει την αίγλη της κοινωνικής του θέσης.Η πρώτη σκηνή παρουσιάζει τόσο στο κοινό όσο και στους ήρωες τη Lulu εν είδει αριστουργηματικού εκθέματος.Όχημα της έκθεσης γίνεται το πορτραίτο που έχει παραγγείλει ο μεγαλογιατρός δηλώνοντας έμμεσα σε όλους το κτητικό δικαίωμα επί της ηρωίδας που του παρέχει ο γάμος με αυτήν.Σ'αυτόν το γάμο η Lulu συνεισφέρει αποκλειστικά με την ομορφιά της.Το δρώμενο ανατρέχει στα χρόνια παντοδυναμίας των Αψβούργων,όπου οι αριστοκράτες αύξαναν το κύρος τους μέσω της γοητείας των συζύγων,επιδεικνύοντάς τες πάνω σ'ένα βάθρο μπροστά σε πλήθος.Το πορτραίτο γίνεται σύμβολο του ανδρικού θαυμασμού γιά την πρωταγωνίστρια υπενθυμίζοντας διαρκώς την εξιδανικευμένη γυναικεία σεξουαλική ταυτότητα,ενώ ο χαρακτήρας της είναι απεικόνιση της ανδρικής.Ο συσχετισμός του πίνακα με την πραγματική υπόσταση της Lulu συνιστά ακόμα μία κατοπτρική αντανάκλαση που την ακολουθεί σκηνικά και μουσικά (μέσω του χαρακτηριστικού του μοτίβο) καθόλη τη διάρκεια του έργου σε ρόλο αντεστραμμένου ειδώλου του πορτραίτου του Dorian Gray:Ανάγεται δηλαδή σε όργανο του ναρκισσισμού που διέπει την κεντρική ηρωίδα,αλλά μένει ειρωνικά αναλλοίωτο αφήνοντας την ίδια να εκφυλίζεται αντί της απεικόνισης!Από τα συμφραζόμενα των παρόντων ηρώων προκύπτει ότι είναι η πρώτη φορά που η Lulu βρίσκεται εκτός της εποπτείας του Dr Goll.Αυτός δεν αναγνωρίζει ανθρώπινη υπόσταση στην ηρωίδα,αφού τη λογαριάζει σαν κατασκευασμένο αντικείμενο.Πληρώνει το ζωγράφο να την ποθήσει αρκετά ώστε να την απαθανατίσει με τρόπο που θα γίνει λατρευτή απ'όλους.Δοθείσης βέβαια της ευκαιρίας,δεν είναι δύσκολο γιά εκείνη να συνάψει ένα δεσμό μαζί του.Το ίδιο συνεπαρμένοι με το ζωγράφο είναι και ο Schon με τον Alwa.Η απουσία του Goll επιτρέπει στη Lulu ν'αναβαθμιστεί από αντικείμενο του πόθου σε ανθρώπινο ον με ανεξέλεγκτες αντιδράσεις.Ο μεγιστάνας φαίνεται πάντως να είναι αυτός που εξουσιάζει την κατάσταση,αφού δίνει οδηγίες σχετικά με τον τρόπο αναπαράστασης της Lulu.
O Goll καταρρέει από ταπείνωση βλέποντας τη Lulu να ερωτοτροπεί με έναν καλλιτέχνη κατώτερης υποστάθμης.O φημισμένος γιατρός πεθαίνει αβοήθητος από καρδιακό επεισόδιο στη σκέψη ότι ο γάμος και η υπόληψή του αμαυρώθηκαν.Η στενόμυαλη εκτίμηση σχετικά με την υπόσταση της συζύγου του ήταν που επέτρεψε τη διατάραξη των πατριαρχικών του αντιλήψεων.Την έκανε ένα είδωλο παραμελώντας την ανθρώπινη πλευρά της,αφού θεωρούσε δεδομένο ότι ως σύζυγός του εκείνη θ'αγνοούσε τη σεξουαλική έλξη γιά οποιονδήποτε άλλον.Σε αντίθεση με την παραδοσιακή πλοκή των λυρικών δραμάτων του 19ου αιώνα (σύμφωνα με την οποία η γυναίκα που απατούσε το σύζυγό της έβρισκε σύντομα κακό τέλος),η πρώτη σκηνή της "Lulu" μας περιγράφει γλαφυρά μιά κλασσική κοινωνική αντίδραση απέναντι στη χειραφετημένη γυναίκα:ο μεγαλοαστός σύζυγος είναι που παθαίνει το θανάσιμο σοκ ερχόμενος αντιμέτωπος με την ιδέα της δικής του γυναίκας ως σεξουαλικά ανήσυχου όντος...

Στην αντίληψη του ζωγράφου η Lulu είναι μιά μούσα και πηγή εισοδήματος που εξυπηρετεί την κοινωνική του ανέλιξη.Στην πρώτη σκηνή αυτός απέδιδε ένα πιστό αντίγραφο της ηρωίδας στερούμενο ξεχωριστών καλλιτεχνικών νοημάτων.Λογίζεται από τους υπόλοιπους ως εκτελεστικό όργανο και όχι ως διακεκριμένη προσωπικότητα.Δεν είναι σε θέση να συγκρατήσει τις παρορμήσεις του,γεγονός που τον ωθεί τελικά να παντρευτεί την κεντρική ηρωίδα παρά τις αμφιβολίες που τρέφει γι αυτήν.Παράλληλα όμως ανέρχεται και ο ίδιος κοινωνικά χάρη στην υποστήριξη του γάμου τους από τον μεγιστάνα,η οποία συνεπάγεται χρήματα και ωφέλιμες διασυνδέσεις γιά την καλλιτεχνική του σταδιοδρομία.Μεθυσμένος από την επιτυχία απορροφάται μέσα στην εξωτερική της ομορφιά κι επαναπαύεται στην άνετη ζωή.Επιζητούσε ως σύζυγο αυτό ακριβώς που ατένιζε πάνω στον πίνακα ο οποίος συμβόλιζε την αντικειμενοποίηση της Lulu από τον Goll.Η πρωταγωνίστρια προσεταιριζόμενη την αντίληψή του παίζει το ρόλο της μούσας,δηλώνοντας επανειλημμένα ότι βρίσκεται πάντα στην...υπηρεσία του.Αυτό σημαίνει ότι του λέει ό,τι ακριβώς επιθυμεί ν'ακούσει εκπληρώνοντας τη συνέχιση της έμπνευσής του μέσω της ομορφιάς της.Mακάριος στον απατηλό ευδαιμονισμό του ο ζωγράφος ξεχνάει βολικά ότι η ένωσή τους ξεκίνησε από δική της απιστία προς τον προηγούμενο σύζυγο,η οποία μάλιστα κατέληξε στο χαμό αυτού.Όπως και ο Goll,είναι βέβαιος ότι η Lulu εναρμονίζεται με τις προσδοκίες του,παρά την πληθώρα στοιχείων περί του αντιθέτου.Εφόσον αυτή του δήλωνε απερίφραστα πως βρισκόταν στη διάθεσή του,είναι αδιανόητο ότι θα μπορούσε ποτέ να τον απατά.Η περιορισμένη σύλληψη της μεταβλητής υπόστασης της Lulu από την πλευρά του,τον κάνει να μη λογαριάζει τη μοναδική σταθερά που τη χαρακτηρίζει:την ερωτική ασυδοσία!

Με την εμφάνιση του Schon γίνεται σαφής ο ερωτικός δεσμός που εξακολουθούσε να έχει με την ηρωίδα.Απαιτώντας να διακόψουν,αναμένει το δικό του δημιούργημα να είναι πειθήνιο και σίγουρα όχι αχάριστη γιά τις προσπάθειές του να την αποκαταστήσει.Από τη στιγμή που εκείνη αντιστέκεται,κύριο μέλημα του μεγιστάνα στο ζήτημα που ανακύπτει είναι ν'αποσείσει από πάνω του οποιαδήποτε ευθύνη.Ενημερώνει ωμά το σύζυγο σχετικά με όσα ο δεύτερος παραβλέπει.Με αυτήν την τακτική επιχειρεί να ελέγξει τόσο την ηρωίδα όσο και το γάμο της.Εφιστώντας του την προσοχή στην έμφυτη τάση της Lulu να εξαπατά (ιδιότητα που συνδέεται με εκπροσώπους και των δύο φύλων όταν υπεκφεύγουν προκειμένου να διατηρήσουν μιά σχέση:126 επιρρίπτει σ'εκείνη μέρος της ευθύνης,ισχυριζόμενος ότι η Lulu έκανε το ζωγράφο να νομίζει πως ήταν ο κυρίαρχος της κατάστασης.Τον φέρνει έτσι αντιμέτωπο με την υποτιθέμενη ΄΄κοροϊδία΄΄ της στο γάμο τους.Αίτιο γιά τον αφανισμό του Walter είναι η ταπείνωση που νιώθει ανακαλύπτοντας ότι η σύζυγός του-την οποία δεν έκανε ιδιαίτερη προσπάθεια να μάθει καλά- του είπε ψέμματα γιά το ποιόν της και τον απατούσε.Τυφλωμένος από την επαγγελματική άνοδο,αγνόησε το πλήθος των ανδρών που συνέρεαν και την ενθαρρυντική προς αυτούς συμπεριφορά της Lulu-χάρη στην οποία συνδέθηκε εξάλλου και μαζί του.Πίστευε αφελώς ότι άπαξ και παντρεύτηκαν,τίποτα δεν θα μπορούσε να διαταράξει την εικόνα που είχε από πριν διαμορφώσει γιά το πώς θα κυλούσε ο γάμος του.Η αυτοκτονία εκείνο τον καιρό θεωρείτο ένας τρόπος θανάτου συνυφασμένος με καλλιτεχνικές και θηλυκές ψυχοσυνθέσεις,λόγω της ευαισθησίας που υποτίθεται ότι τις διέκρινε.Στην πραγματικότητα είναι ένας τρόπος θανάτου ταιριαστός με την εξεζητημένη ανοησία του ζωγράφου.Η δεύτερη σκηνή πρωτοτυπεί ξανά,παρουσιάζοντας μιά εξπρεσιονιστική απονομή ποιητικής δικαιοσύνης:η έλλειψη διορατικότητας καταδικάζει -όχι μόνο τους καλλιτέχνες αλλά όλα τα άτομα- στην αυτοκαταστροφή!

Στην αντίληψη του κραταιού οικονομικού παράγοντα Dr Schon η Lulu είναι ένα καθοδηγούμενο πλάσμα,λαμπρό δείγμα της μαεστρίας του στον έλεγχο της ζωής άλλων ανθρώπων.Από το ξεκίνημα συστήνεται αυτός στους θεατές ως η κυρίαρχη ανδρική φιγούρα του έργου.Διαμόρφωσε την προσωπικότητα της ηρωίδας και κρατούσε υπό την αιγίδα του τη ζωή και τους γάμους της διατηρώντας παράλληλα ερωτικές σχέσεις μαζί της.Όταν απαιτεί να διακόψουν κι εκείνη αντιδρά ταραγμένα επισημαίνοντας ότι δίχως τη δική του στοργική φροντίδα θα είχε παραμείνει μιά αλήτισσα που θα έκλεβε πορτοφόλια από τους περαστικούς,δεν διανοείται αυτός ότι το στερούμενο αναστολών δημιούργημα ήταν πράγματι αφοσιωμένο στον πυγμαλίωνά του και μπορεί μάλιστα να έτρεφε ειλικρινά αισθήματα αγάπης απέναντί του.Στην αναγγελία της κατά την τρίτη σκηνή ότι πρόκειται να φύγει μακριά από την επιρροή του,ο μεγιστάνας κυριεύεται από ζήλια.Ο πανικός που νιώθει στη σκέψη ότι θα στερηθεί το δημιούργημά του,τον ωθεί ν'αμφισβητήσει τη σκοπιμότητα του γάμου με κάποιαν άλλη.Αξιοποιώντας η Lulu όλες τις αρσενικές ιδιότητες που αυτός της είχε εμφυσήσει,αντιστρέφει τους όρους της σχέσης τους και είναι εκείνη πλέον που μεθοδεύει τον επικείμενο γάμο τους.Η επιθυμητή γυναίκα με ανδρικές συμπεριφορές που είχαν εν αγνοία τους οικοδομήσει οι υπόλοιποι ήρωες αποκτά γιά πρώτη φορά ωφέλιμη ισχύ,χωρίς όμως απόλυτο έλεγχο πάνω σ'αυτή.Τα χαριεντίσματα της Lulu με την κόμισσα Geschwitz που εκτυλίσσονται μπροστά στα μάτια του Schon,δίνουν το εναρκτήριο λάκτισμα ενάντια στη λογική του.Ο θαυμασμός του πορτρέτου από αυτές οδηγεί σε παράκληση της κόμισσας να φορέσει η Lulu το ίδιο κοστούμι πιερότου στην εκδήλωση που την προσκαλεί να πάνε μαζί.Η αλληλεπίδραση των δύο γυναικών παραπέμπει στα ανδρόγυνα στοιχεία της αμφίεσης και υπονοεί ότι η κόμισσα έχει πλέον αναλάβει τον ανδρικό ρόλο του εραστή που πλαισιώνει την εκρηκτική θηλυκή πλευρά της πρωταγωνίστριας.Το libretto του Berg δεν προβάλλει τη Geschwitz ως μιά αυθεντική λεσβιακή απεικόνιση,αλλά τυποποιεί τα αρνητικά πολιτισμικά στερεότυπα περιγράφοντας έναν δυσλειτουργικό χαρακτήρα,ο οποίος προβάλλει στη Lulu τις δικές του φαντασιώσεις και προσδοκίες.Υποψιαζόμενος βέβαια ο Schon την επισημοποίηση της υποκατάστασής του,διαπιστώνει ότι δεν καθορίζει πλέον ο ίδιος την εξέλιξη των γεγονότων και γίνεται έρμαιο της ζήλειας.Από την πρώτη στιγμή γνώριζε ότι παντρευόταν ένα πλάσμα που ο ίδιος είχε εκπαιδεύσει να μην έχει ηθικούς φραγμούς,όμως είχε έμφυτη την εντύπωση ότι εφόσον είχαν γίνει σύζυγοι,εκείνη θα εγκατέλειπε τη σεξουαλική της ελευθεριότητα και την επιθυμία να βρίσκεται με άλλους άνδρες.Τα ήθη εκείνης της εποχής επέτρεπαν σ'έναν άνδρα να έχει άφθονες εξωσυζυγικές περιπέτειες-κατά προτίμηση με γυναίκες νεώτερες και κατώτερης τάξης- ενώ απαγορευόταν ρητά στη γυναίκα του.Η διολίσθησή του στην παράνοια εντείνεται από το παράδοξο στοιχείο της εγκατάστασης στο σπίτι του μιάς πλειάδας παρείσακτων,οι οποίοι καταναλώνουν αναίσχυντα τα δικά του υλικά αγαθά θεωρώντας ότι εφόσον ο μεγιστάνας έπλασε μιά γυναίκα ικανή να διασκεδάζει τους άντρες,αυτό ακριβώς έχουν δικαίωμα κι εκείνοι να κάνουν μαζί της!Η μετάβαση του μεγιστάνα στην τρέλλα αναπαριστάται στο κείμενο με το χαρακτήρα να υιοθετεί ατάκες και αντιδράσεις οι οποίες τον εξοστρακίζουν από το στρατόπεδο της κοινής λογικής,ούτως ώστε το κοινό να διακόπτει προοδευτικά τη νοερή ταύτιση μαζί του.Tα εργαλεία που χρησιμοποιεί ο Berg στην περίπτωση του Schon είναι η θραυσματοποίηση του συντακτικού,οι απότομες κινήσεις,η δραματική περιχαράκωση και οι ασυνάρτητες επαναλήψεις.H είσοδος του Alwa στη σκηνή παρέχει τη σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι της οργής.Ο διάλογός του με τη Lulu δεν προδίδει ερωτική σχέση αλλά πλατωνική,την οποία η Lulu χειρίζεται έντεχνα με τις ατάκες της.Στην αντίληψη του Schon όμως γίνεται τεκμήριο εσχάτης προδοσίας που τον οδηγεί σε υστερική συμπεριφορά,επειδή τώρα υποψιάζεται και τον ίδιο του το γιό γιά εραστή της.Οι ασυνάρτητες φράσεις του περί επανάστασης υποδηλώνουν την ανατροπή που έχει σημειωθεί μέσα στο ίδιο του το σπίτι.Σ'εκείνο το σημείο,η Lulu-ως σφετερίστρια του ανδρικού ρόλου- αναδεικνύεται πρέσβειρα του πραγματισμού,επισημαίνοντας μέσω του ΄΄Lied΄΄ ότι η αξία της ως ανθρώπινο ον δεν μπορεί να μειωθεί έστω και αν κάποιοι είχαν την ιδέα να πεθάνουν εξαιτίας αυτού που είναι και πως ο Schon είναι ο τελευταίος που θα μπορούσε ποτέ να ισχυριστεί ότι εξαπατήθηκε από τη συμπεριφορά της.Αξιώνοντας από αυτήν ν'αυτοκτονήσει,ο Schon επιζητεί ως γνήσιος μεγαλοαστός να διαφυλάξει τη δική του υπόληψη απαρνούμενος οποιαδήποτε ενοχή και μεταφέροντας την ηθική υπαιτιότητα γιά όλες τις σκανδαλώδεις καταστάσεις πάνω της.Είναι αδύνατον όμως να τα βγάλει πέρα ως σύζυγος ενός δημιουργήματός που έχει ξεφύγει από τον έλεγχό του.To υπόδειγμα της μεθοδικής σκέψης και δράσης-στις οποίες άλλωστε όφειλε τις μεγάλες οικονομικές του επιτυχίες- καταντά ηθικός αυτουργός του δικού του θανάτου.Χάνει την ψυχραιμία του διότι δεν μπορεί ν'αποδεχθεί τη Lulu ως προβολή της δικής του υπόστασης.Βαδίζοντας στο μονοπάτι που χάραξε με το "Wozzeck",ο Berg οριστικοποιεί στη "Lulu" την απαγκίστρωση της όπερας από το ένδοξο παρελθόν του ιδίώματος στο 19ο αιώνα,κατά το οποίο οι υστερικές συμπεριφορές ήταν συνυφασμένες με θηλυκούς χαρακτήρες,ενώ οι τραγικοί ήρωες έβρισκαν κατά κανόνα μεγαλειώδεις θανάτους.

Απηχώντας ο Alwa πτυχές του χαρακτήρα του συνθέτη,είναι καταδικασμένος να βιώνει την κεντρική ηρωίδα μέσα από την έκφραση των άλλων ηρώων.Η Lulu εξάλλου αποτελεί γέννημα του Wedekind.Ο Alwa δεν διακατέχεται από ιδιαίτερες γι αυτόν ιδέες κτήσης κι ελέγχου της Lulu οι οποίες μάλιστα θα τον ωθούσαν να την παντρευτεί.Είναι άλλωστε ενδεικτικό πως δεν έχει την εξουσιαστική νοοτροπία ενός αυτοδημιούργητου επιχειρηματία και χάρη στην κοινωνική του θέση δεν ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του πεινασμένος γιά καταξίωση.Ο πόθος του είναι ανάλογος αυτού ενός καλλιτέχνη γιά μιά πηγή έμπνευσης η οποία θα μπορούσε ν'ανήκει εξίσου σε οποιονδήποτε είναι είναι σε θέση να τη συλλάβει.Η ανυπεράσπιστη έφηβη που βρήκε καταφύγιο στην οικογένειά του μετατρέπεται στην εντυπωσιακή παρουσία που εξαντικειμενοποιείται στα μάτια των άλλων από την πρώτη κιόλας σκηνή με την απαθανάτισή της στο πορτρέτο.Η άδολη εξιδανίκευση της Lulu που πραγματοποιεί μέσω του πορτρέτου τον ωθεί να τη βοηθήσει και να την ακολουθήσει στην καθοδική της πορεία.Κατακρατεί στη συνείδησή του την ποθητή αναπαράστασή της σαν λείψανο των περασμένων μεγαλείων και των ΄΄καλύτερων ημερών΄΄.Στην σχέση τους,τον πατροπαράδοτο ρόλο του ΄΄προστάτη΄΄ κατέχει η Lulu.Αυτό υποδηλώνεται από τη στιγμή που δεν είναι διατεθειμένη να ζητήσει την οικονομική βοήθεια του Alwa γιά να ξεφορτωθεί τους εκβιαστές της στην πρώτη σκηνή της τρίτης πράξης και γίνεται σαφές στη δεύτερη.Όταν βρίσκουν καταφύγιο στο Λονδίνο είναι εκείνη που αναλαμβάνει την ευθύνη να τους συντηρήσει,αφού ο Alwa είχε εξασθενήσει από τη χολέρα που του είχε στο μεταξύ μεταδώσει.Η κυκλική αναστροφή των ρόλων που εξελίσσεται στην πορεία του έργου με τη χρήση παλίνδρομων δραματουργικών και μουσικών μηχανισμών ολοκληρώνεται,αφού μέσω της εκπόρνευσης η Lulu ανακτά πλήρως μιά κλασσική θηλυκή σεξουαλική ταυτοτητα.Εγκαταλείπει συνειδητά την κλασσική αρσενική ελευθεριότητα που αποσκοπούσε στην προσωπική της ικανοποίηση και προωθεί τον εαυτό της ως αντικείμενο πόθου χρησιμοποιούμενου γιά την προσωπική ικανοποίηση άλλων ανδρών.Ο θάνατος του Alwa εγκλείει την αντιφατικότητα ότι είναι ο πιό ηρωικός και συνάμα ο πλέον ΄΄φουκαριάρικος΄΄ του έργου.Αν και προσπαθεί με αυτοθυσία να σώσει τη Lulu,ξαποστέλνεται ταχύτατα.Προκαλεί οίκτο,διότι τα στερεότυπα που έχει διαμορφώσει γιά την κεντρική ηρωίδα τον εμποδίζουν να μετουσιώσει την πραγματική ζωή σε τέχνη.Είναι τόσο γερά πιασμένος στα οράματα των άλλων ηρώων γι αυτή,ώστε αδυνατεί να εμβαθύνει στη σχέση με την ίδια τη Lulu.Με το χαμό του υποτίθεται πως υπερασπίζεται την ΄΄τιμή΄΄ της.Στην πραγματικότητα,προασπίζει την ιδανική εικόνα της ηρωίδας-που είχε όμως δημιουργηθεί από τους άλλους- λες κι επρόκειτο γι αυθεντική!

Στην αντίληψη της κόμισσας Geschwitz η Lulu είναι μιά ομοϊδεάτης και αδελφή ψυχή.Η σχέση τους εντός της όπερας θα παραμείνει απλοϊκή.Η παρουσία της κόμισσας θα παίζει έναν επιδερμικό ρόλο αντίστιξης προς αυτήν της κεντρικής ηρωίδας.Μιά σκανδαλώδης σκιά που άλλοτε θα κρύβεται γιά να κρυφακούσει και άλλοτε θα εμφανίζεται ανταγωνιζόμενη τους Schon & Alwa.Οι ενέργειές της μέσω των οποίων διεκπεραιώνεται η δραματουργική εξέλιξη αποπνέουν μεγαλύτερη αρρενωπότητα από τους αρσενικούς χαρακτήρες του έργου.Πρόκειται γιά στοιχείο προερχόμενο σαφώς από τα κείμενα του Wedekind,ο οποίος της προσέδωσε αυτό το γνώρισμα γιά να σατυρίσει υποχθόνια τις κοινωνικές συμβάσεις που αφορούν τις φυσιολογικές ετεροφιλικές σχέσεις.Στη σχέση με τη Lulu κατέχει τον ΄΄ανδρικό΄΄ ρόλο του προστάτη.Εκτός από την αυταπάρνησή της στην απόδραση,πιστοποιεί τον αρσενικό ρόλο στην τρίτη πράξη και ιδιαίτερα στη 2η σκηνή όπου κυκλοφορεί και οπλοφορεί παρακολουθώντας τη Lulu μες τους κακόφημους δρόμους,λες και είναι ένα άτυπο σώμα ασφαλείας.Με το όπλο που κουβαλά εξάλλου θ'αποπειραθεί ν'αυτοκτονήσει λίγο πριν τον επίλογο,έχοντας επίγνωση ότι η αγάπη της γιά την κεντρική ηρωίδα δεν πρόκειται να εκπληρωθεί στο βαθμό που αυτή ποθεί.Η αποτυχία και η θυσία της με δήμιο τον Jack πηγάζει τελικά από το γεγονός ότι υποπίπτει στο ίδιο σφάλμα με τους άντρες διεκδικητές της Lulu:φιλοδοξεί ότι ο έρωτάς της γι αυτήν θα μεταμορφώσει την κεντρική ηρωίδα στο πρότυπο που η κόμισσα έχει ήδη διαμορφώσει με τη δική της αυταπάτη!

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Οι σχέσεις μεταξύ των ανδρικών και του βασικού γυναικείου χαρακτήρα σ'αυτή την όπερα δεν διακρίνονται από τρυφερές ερωτικές πολιορκίες,ανταλλαγές όρκων ή επιβεβαιώσεις αιώνιας αφοσίωσης.Οι τρεις γάμοι είναι προϊόν μεθόδευσης από τον Dr Schon και τη Lulu(ο τελευταίος) κι επιπλέον δεν γίνεται ούτε καν νύξη περί απόκτησης παιδιών.Μολονότι κανένας από τους συζύγους δεν δηλώνει ανοικτά τον ευσεβή του πόθο να τη μετατρέψει σε ΄΄καθώς πρέπει΄΄ συμβία,υπονοείται ότι πράγματι το ευελπιστούσαν,εφόσον αυτοί πεθαίνουν ακριβώς όταν γίνονται κοινωνοί της άπιστης συμπεριφοράς από την πλευρά της.

Κατ'αυτόν τον τρόπο η "Lulu" θίγει την υπόθεση της μονογαμικής πατριαρχικής οικογένειας.Η κεντρική ηρωίδα δεν ΄΄συμπληρώνει΄΄ ως έτερον ήμισυ τους συζύγους της,ούτε και συμβάλλει στη γαμήλια ζωή όπως όριζαν οι κοινωνικές επιταγές εκείνης της εποχής.Οι αυστηροί κοινωνικοί και ηθικοί κώδικες σε συνδυασμό με οικονομικούς και ψυχολογικούς παράγοντες είχαν επακόλουθο ν'αποτελούν η πορνεία,οι μοιχείες και οι σεξουαλικές σχέσεις εκτός γάμου κοινοτοπία της Βιεννέζικης πραγματικότητας στις αρχές του προηγούμενου αιώνα.Υπό αυτό το πρίσμα,η Lulu υποδύεται η ίδια το ρόλο ενός μεγαλοαστού συζύγου,παρά αυτόν της γυναίκας του.Αναπαρίσταται ως υπερβατικό (γιά τα δεδομένα της εποχής) σεξουαλικό ον,γαλουχημένη από αρσενικούς μέντορες να χρησιμοποιεί τα θηλυκά της προσόντα υιοθετώντας ανδρικές τακτικές έναντι των άλλων ανδρών.Ενσαρκώνει τη διττή υπόσταση μιάς αρχετυπικής γυναίκας και ταυτόχρονα το κατοπτρικό της αντίστροφο.

Εξαιτίας της διττής φύσης η προσωπικότητά της ενσωματώνει τα διπλά μέτρα και σταθμά της μεγαλοαστικής κοινωνίας.O θεσμός και η έννοια του γάμου σ'αυτό το έργο είναι αντιπροσωπευτικά του πατριαρχικού συστήματος το οποίο έθιγαν ο Wedekind και ο Berg.Ο ρόλος της γυναίκας στην κοινωνία είναι αλληλένδετος μ'εκείνον του άνδρα και οποιαδήποτε διαφοροποίηση του πρώτου μεταβάλλει νομοτελειακά και το δεύτερο.Οι ανδρικοί χαρακτήρες στο έργο υποβοηθούν εν αγνοία τους την κεντρική ηρωίδα να παραβιάσει τα tabu.Η αποκλίνουσα σεξουαλική της συμπεριφορά που είχε δρομολογηθεί από τους άνδρες κηδεμόνες της-και είναι απόρροια του τυπικού πατριαρχικού συστήματος- υποχρεώνει τους συντρόφους της σε υποτιμητικούς θανάτους.Toύτοι οι θάνατοι είναι τόσο γραφικοί-στα όρια του κωμικού- ώστε ισοδυναμούν με αποδόμηση της προσωπικότητας των ηρώων.Με άλλα λόγια,οι αρχές που είχαν εκείνοι ενστερνιστεί στράφηκαν τελικά εναντίον τους.

Ο έλεγχος που απέκτησε η Lulu παντρευόμενη το Schon και η αποδέσμευση μέσω του φόνου του από οποιαδήποτε εξουσία της ασκούσε αυτός,αρχίζουν να εκφυλίζονται με την έξοδό της από τη φυλακή.Το νόμισμα της ανυπέρβλητης ομορφιάς και του σεξουαλικού πειρασμού μέσω του οποίου εξαργύρωνε την ανεξαρτησία και ξεπλήρωνε τις αρσενικές της πρακτικές,είχε ήδη ξεκινήσει να χάνει την αξία του εξαιτίας της χολέρας που της μεταδόθηκε όσο ήταν φυλακισμένη.Το γεγονός ότι η ωδή της στην ελευθερία συμπίπτει με την αφετηρία της κατάρρευσης,εκλαμβάνεται σαν τραγική ειρωνεία από μέρους του συνθέτη.Επειδή η ιδιότητα του φυγά την αποκλείει από οποιαδήποτε νομοταγή και ΄΄αξιοπρεπή΄΄ δραστηριότητα,εξωθείται σ'εκείνο ακριβώς που αποστρεφόταν όσο τίποτε άλλο-όπως είχε φανερώσει στο διάλογο με το μαρκήσιο:να βγάλει σε προσφορά το μοναδικό πράγμα στον κόσμο που ήταν ολόδικό της...Η τελευταία σκηνή έχει χαρακτηριστεί-με πρώτο διδάξαντα τον Karl Kraus,παραγωγό της θεατρικής παράστασης γιά το "Κουτί της Πανδώρας" το 1905- ως "αντίποινα στη Lulu από τον κόσμο των ανδρών".Ως σύζυγος εκείνη δεν ανταποκρίθηκε στις ιδιαίτερες προσδοκίες κανενός από τους άντρες της και αυτοί έχασαν τη ζωή τους.Οι σωσίες των νεκρών συζύγων δεν φέρουν ουδεμία πρότερη γνώση σχετικά με τη ζωή και το ποιόν της κεντρικής ηρωίδας,μολαταύτα αφαιρούν ο καθένας κι από ένα κομμάτι της προσωπικότητας της Lulu,εκδικούμενοι συμβολικά γιά τους θανάτους που συνέβησαν τριγύρω της.Ο Jack ο Αντεροβγάλτης ως ύστατος άγγελος-εκδικητής και ΄΄φάντασμα του μέλλοντος΄΄ είναι αυτός που την εξολοθρεύει αντιστρέφοντας τη φορά της μοιραίας έλξης μεταξύ τους.Όπως και ο Schigolch,ο Jack δεν τρέφει αυταπάτες γιά την κεντρική ηρωίδα.Στην αντίληψή του Αντεροβγάλτη,η Lulu δεν εκπροσωπεί παρά ελκυστική τροφή γιά τη λεπίδα του.Η μοναδική προσδοκία που έχει ο διεστραμμένος έρωτας γιά αυτήν είναι να πεθάνει διαμελισμένη και τα γεγονότα οδηγούν απαρέγκλιτα στην προδιαγεγραμμένη γιά όλους έκβαση.

Πέρα από τη δημοφιλή ερμηνεία της "εκδίκησης",η προσωπική άποψη του γράφοντος είναι ότι η αποτυχία της Lulu επέρχεται ως λογικό επακόλουθο της δανεικής ανεξαρτησίας υπό την οποία φέρεται να ζει.Σε όλη τη διάρκεια του έργου η κεντρική ηρωίδα βιώνει τη δική της αυταπάτη ως απελευθερωμένη.Μολονότι αφηφά τα ιδανικά και τις προκαταλήψεις του πατριαρχικού συστήματος,δεν είναι πραγματικά ελεύθερη-και ούτε φαίνεται να το επιδιώκει- από τη στιγμή που δεν ασπάζεται κάποια διανοητική,καλλιτεχνική ή κοινωνική αυτοδυναμία-προϋποθέσεις απαραίτητες γιά τη διεκδίκηση ελευθερίας υπό δικούς της όρους,αντί ΄΄ελευθεριότητας΄΄ υπό τους όρους των άλλων.Η μία και μοναδική ΄΄Αρχή΄΄ στην οποία μένει πιστή μέχρι το...τέλος είναι η διχοτόμηση του ρόλου της:θύτης και θύμα,καταστροφική οντότητα αλλά κι ευάλωτη,γυναικείο πολιτισμικό πρότυπο όπως όμως το συνέλαβε η ανδρική φαντασία.

Ποιά είναι όμως η σημασία της συγκεκριμένης διάστασης στις προοδευμένες κοινωνίες του 21ου αιώνα,όπου ήθη και πρότυπα έχουν απελευθερωθεί και ο χαρακτήρας της Lulu μοιάζει να ωχριά συγκρινόμενος με την κοινωνικά αποδεκτή συμπεριφορά αρκετών σύγχρονων εκπροσώπων του γυναικείου φύλου;Τα απανωτά χαστούκια στη θεώρηση της αξιοπρέπειας από την πλευρά των γυναικών ήλθαν ακριβώς όταν οι φεμινιστικοί αγώνες και η σεξουαλική επανάσταση επέτυχαν τους στόχους που είχαν θέσει και το θηλυκό γένος αξιοποιήθηκε-όχι μόνο εργασιακά- όπως το αρσενικό.Η περιβόητη ΄΄γυναικεία ταυτότητα΄΄-η οποία ήταν ουσιαστικά ισχυρότερη της ανδρικής μην έχοντας ν'αποδείξει κάτι- διασαλεύθηκε ακριβώς μέσω της διχοτόμου αναβάθμισης που υπέστη.Αυτές επέλεξαν να το αγνοήσουν μέσα στη γλυκιά λαχτάρα γιά το κομμάτι της πίττας που τους παραδόθηκε.Η λήξη της υπόγειας παντοδυναμίας που είχαν,άρχισε να διαφαίνεται από τη στιγμή που αυτή χρυσώθηκε με εντυπωσιακές παραβιάσεις των ανδρικών ΄΄κάστρων΄΄ ώστε να μην αντανακλά την ουσιαστική παρακμή.Πρέπει τελικά να είναι κάποιος πολύ δυνατός και διορατικός,ώστε να κρατήσει το μέτρο και να μη θεωρεί τον εαυτό του ηγεμόνα και νικητή έναντι του ΄΄άλλου του μισού΄΄.Όταν σπας πρώτα τον κρίκο της αλυσίδας και μπαίνεις λαίμαργα στη διαχείριση της εξουσίας αντί της πραγματικής ισότητας είναι θέμα χρόνου ν'αλλοτριωθείς και να χάσεις όχι μόνο το στόχο,αλλά και την ειλικρινή αφοσίωση από αυτούς που συναναστρέφεσαι.Όταν μάλιστα έχει παρέλθει το αρχικό ΄΄σοκ΄΄ αφήνοντας στο διάβα του το δέος,καταφτάνει και ο επιτηδευμένος θυμός περί έλλειψης των ΄΄πραγματικών ανδρών΄΄,λες και όσες την επικαλούνται θα ήταν σε θέση να προσδιορίσουν τον ΄΄πραγματικά άνδρα΄΄ τεκμηριώνοντας το δεδομένο ορισμό με αντικειμενικά μέτρα σύγκρισης!...Η σπίθα που αντέχει στον άνεμο είναι αυτή που θέλει χέρι να την προστατεύσει.Και ο άνδρας συναισθάνεται πλέον ότι γιά να φουντώσει μέσα του η φωτιά πρέπει να υπάρχει η γυναικεία θαλπωρή.Όπου ΄΄θαλπωρή΄΄ εννοείται πως δεν είναι η προσδοκία ν'αλλάξεις και να προσαρμόσεις τον άλλον στα δικά σου δεδομένα-αντιστρέφοντας τους ρόλους που γνωρίσαμε στην όπερα- αλλά ν'αποδέχεσαι τυχόν ελαττώματα και να συμβιώνεις μ'αυτά.

(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Το αρχικό σχέδιο του Berg προέβλεπε τον ερχομό τεσσάρων(όπως όριζε ο Wedekind) αντί τριών πελατών στην τελευταία σκηνή,με καθολική αναστροφή της σειράς επανόδου των παλαιών ΄΄θυμάτων΄΄ που έρχονται να ταπεινώσουν τη Lulu-στοχεύοντας σε ακόμα υψηλότερη πιστότητα ως προς την παλίνδρομη αφήγηση.Εάν η ιδέα δεν είχε εγκαταλειφθεί,τον πρώτο στη σειρά θα υποδυόταν ο τραγουδιστής που ερμήνευσε τον ακροβάτη,το δεύτερο εκείνος που θα είχε τραγουδήσει τον Dr Schoen και βέβαια στο ρόλο του τελευταίου μοιραίου πελάτη(Jack) θα ήταν ο ομόλογος του μεγαλογιατρού Dr Goll.Άλλες σημαντικές διαφοροποιήσεις από τα κείμενα του Wedekind είναι οι εξής:

-Οι ρόλοι προσδιορίζονται (εξαιρουμένων των πρωταγωνιστών) ως ανώνυμες φιγούρες αντί της τοποθέτησης ονομάτων.Κατ'αυτόν τον τρόπο δεν ταυτίζονται με συγκεκριμένους χαρακτήρες ενός δράματος,αλλά υποβάλλονται ως κομμάτια της πραγματικότητας που αποτελεί το φιλοθεάμον κοινό.

-Η μετατροπή του Alwa σε μουσικοσυνθέτη αντί συγγραφέα.Αποδίδεται επίσης μέσω των μουσικών στοιχείων ένα ευρύ φάσμα αισθημάτων(που απλώνεται από τον έρωτα μέχρι το άγχος και αγωνία) στην αλληλεπίδρασή του με την κεντρική ηρωίδα.Συνδυαζόμενα τα προηγούμενα με την αλλαγή σε βενεδικτίνη του ποτού που ζητά η Lulu από τον Alwa μετά την επιστροφή της από τη φυλακή και πριν την ερωτική τους σκηνή στη δεύτερη πράξη,οδήγησαν αρκετούς μελετητές στο συμπέρασμα ότι η προσωπικότητα της κεντρικής ηρωίδας απηχούσε την ταραχώδη ζωή της Alma Mahler.Σύμφωνα με αυτήν την εικασία,ο ρόλος του Walter παρέπεμπε στον εξπρεσσιονιστή ζωγράφο Oscar Kokoshka(ο οποίος μετά το χωρισμό του από την Alma έριξε στην πυρά ένα ομοίωμα αυτής σε φυσικό μέγεθος:137,ενώ ο χαρακτήρας του Schon παρέπεμπε στο μεγαλοεπιχειρηματία Franz Werfel.Άλλες εικασίες πάλι υποστηρίζουν ότι η Lulu απηχούσε πτυχές του χαρακτήρα της Ηelene Berg,συζύγου του συνθέτη.

-H παρουσίαση του χαρακτήρα της Geschwitz:στο έργο του Wedekind η κόμισσα ήταν μιά τραγική ηρωίδα με διανοητικές ικανότητες και ανθρωπιά οι οποίες την αναβίβαζαν σε ιδανικό όχημα γιά να στηλιτεύσει ο συγγραφέας την ανηθικότητα και την υποκρισία.Το γεγονός ότι ήταν λεσβία εξυπηρετούσε αφενός μεν τη σάτιρα των στερεοτύπων της εποχής,αφετέρου δε στο να εμπεδώσει ο αναγνώστης τη διάβρωση των γυναικών από την ανδρική κυριαρχία-αφού εκείνη δεν θεωρείτο επιρρεπής στη γοητεία των αρσενικών.To libretto του Berg την προβάλλει ως αντιφατική καρικατούρα της οποίας οι δυναμικές πράξεις δεν εξισορροπούνται από τα επιχειρήματα που προβάλλει,με αποτέλεσμα να σκιαγραφείται ως ελαττωματικό κοινωνικό πρότυπο.Εικάζεται πως η επιλογή του Berg ν'αποστασιοποιηθεί από τα νοήματα του Wedekind σχετιζόταν-μεταξύ άλλων- με το γεγονός ότι η ίδια η αδελφή του συνθέτη Smaragda ήταν γνωστή γιά τις ένθερμες σχέσεις της με άλλες γυναίκες.Στις συγκεκριμένες σχέσεις καταλογίζεται η διάλυση του γάμου και η δική της απόπειρα αυτοκτονίας.

-Ο χειρισμός του χαρακτήρα της Lulu:H αυθεντική ηρωίδα του Wedekind έμενε στην αντίληψη του αναγνώστη ως ένας συμπαθής χαρακτήρας,ενσάρκωση φυσικής σεξουαλικότητας και χάρης η οποία διακρινόταν από έναν σχεδόν παιδιάστικο ναρκισσισμό και σαγήνη.Είναι ΄΄αδυσώπητη΄΄ κατά τον ίδιο τρόπο που θα κάποιος θα όριζε έτσι την παιδική αφέλεια και δεν χειραγωγεί τους άλλους χαρακτήρες επιθετικά.Σ'ενα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το "Γήϊνο Πνεύμα" λέει στον Alwa ενόσω θαυμάζει τον εαυτό της στον καθρέπτη την εξής ατάκα:"Θα ήθελα όσο τίποτε άλλο να ήμουν άντρας...Ο δικός μου σύζυγος!".Σπέρνει την καταστροφή στα πλαίσια της αυτοπεποίθησης που τη διακρίνει και της αμυντικής της στάσης έναντι μιάς σειράς συνθηκών που ευνοούσαν το ρόλο των ανδρών.

Ο Berg ιχνογραφεί το χαρακτήρα αποστασιοποιώντας την από την ηθική υπαιτιότητα γιά τον αφανισμό που τη γυροφέρνει και απλοποιεί τη σχέση αιτίου-αιτιατού ανάμεσα στη σεξουαλική διέγερση και το ξέσπασμα της βίας.Αφήνονται έτσι στο προσκήνιο οι αυταπάτες και οι ευσεβείς πόθοι των ηρώων,οι οποίοι διακρίνουν στην κεντρική ηρωίδα την ευκαιρία να προσαρμόσουν μιά γυναίκα στα δικά τους δεδομένα μέσω της ερωτικής κατάκτησης.Από την πρώτη στιγμή στο libretto και τη μουσική της όπερας η οντότητα της Lulu υποβάλλει στους ακροατές τη σιγουριά ότι θ'αντισταθεί σθεναρά στις φιλοδοξίες των ανδρών που την περιβάλλουν.Οι μελωδικές δομές των μουσικών θεμάτων που συνδέονται μ'εκείνη μεταμορφώνονται στην πορεία του έργου παρέχοντας μιά ακουστή ανάπτυξη του χαρακτήρα της,ο οποίος αφήνεται να γίνει συμπαθής στο θεατή μονάχα στην τελευταία πράξη με την αντίσταση απέναντι στους εκβιαστές και την ταπείνωσή της.

O μεν Wedekind προκρίνει την καταγγελία των προκαταλήψεων,της πολιτικής ορθότητας,άρα και της εγγενούς υποκρισίας που δείχνει η κοινωνία της εποχής του στη μεταχείριση του γυναικείου φύλου και της σεξουαλικότητας.Ο δε Berg θέτει στο προσκήνιο τη διχοτόμηση της Lulu φανερώνοντας την πολυδιάστατη φύση της μέσω των ιδιαιτέρων μουσικών τεχνικών που μεταχειρίζεται.Εστιάζει την καταγγελία του στην ατομική υποκρισία που επιδεικνύουν τα μέλη του περίγυρου της Lulu.

Δεδομένου ότι ανάμεσα στα έργα του Wedekind και του Berg μεσολάβησαν τρεις δεκαετίες και συνταρακτικές εξελίξεις στο πολιτικό και κοινωνικό πεδίο,η επιλογή του συνθέτη ανάγει τα γεγονότα της όπερας σε αλληγορία της συλλογικής συνείδησης.Με όχημα μιά σκανδαλιστική ιστορία πάθους και προδοσίας στους κόλπους της μεγαλοαστικής τάξης τονίζεται η αποδόμηση μιάς ολόκληρης κοινωνίας.Σε αναλογία με το Dr Goll,η πνευματική κι επαγγελματική αφρόκρεμα αυτής της κοινωνίας δεν αρθρώνει λόγο με ουσιαστικό αντίκτυπο.Αναλώνεται στο να εξαντικειμενοποιεί τα περασμένα μεγαλεία και να μένει απλώς εμβρόντητη μπροστά στην ενσκήπτουσα κατάλυση της ιδεατής εικόνας.Σε αναλογία με το ζωγράφο,oι καλλιτέχνες στην πλειοψηφία τους αρκούνται στην ικανοποίηση μιάς κούφιας ματαιοδοξίας,αποφεύγοντας ΄΄κακοτοπιές΄΄ που θα τους έβαζαν στην άβολη θέση να εξετάσουν τί κρύβεται κάτω από τη φανταχτερή επιφάνεια των πραγμάτων.Σε αναλογία με το Dr Schon,οι οικονομικά ισχυροί προασπίζουν αποκλειστικά το στενό ατομικό τους συμφέρον,θεωρώντας ότι σ'αυτούς ανήκουν δικαιωματικά τα ηνία των εξελίξεων.Οι επιφορτισμένοι με την ενημέρωση εξασκούνται εγωιστικά σαν τον ακροβάτη στην αναζήτηση της επόμενης συγκλονιστικής ΄΄επιτυχίας΄΄ που θα τους εξασφαλίσει επαγγελματικά.Θυμίζοντας τον πραγματιστή Schigolch,οι φανεροί πολιτικοί και οικονομικοί ηγέτες αυτής της υποθετικής κοινωνίας διαχειρίζονται μοιρολατρικά τις καταστάσεις αποστασιοποιούμενοι έντεχνα από τις επιπτώσεις.Οι μεσαίες και λαϊκές τάξεις άλλοτε ζουν εφησυχασμένοι όπως ο ζωγράφος με τα υλικά αγαθά που παρέχει ο απατηλός ευδαιμονισμός-φοβούμενοι ότι σε οποιαδήποτε άλλη περίπτωση έχουν μόνο περισσότερα να χάσουν- και άλλοτε όπως ο Alwa αυτοαναιρούνται απορροφημένοι στις επιδιώξεις των άλλων.

Το μοναδικό στοιχείο που τους ενώνει νοητά,είναι η τακτική ν'αντιμετωπίζουν τις καταστάσεις με βάση το πώς θα τις ήθελαν εκείνοι να είναι,αντί του πώς είναι πραγματικά.Στο επίκεντρο όλων,η απληστία και ο φόβος δεσπόζουν ως μοιραίες κινητήριες δυνάμεις της ανθρώπινης φύσης και άξονες συμμετρίας της δράσης.Συντονίζουν τις πράξεις των πρωταγωνιστών προλειαίνοντας το έδαφος γιά τον κάθε ΄΄Αντεροβγάλτη΄΄ της Ιστορίας,ο οποίος θα οδηγήσει τον κόσμο στο χάος ακριβώς επειδή κανείς μέσα στις αυταπάτες του δεν του στερεί τη δύναμη να το πράξει.Η μεταστοιχείωση της κεντρικής ηρωίδας στις χρεωκοπημένες κοινωνίες του μεσοπολέμου ιχνογραφεί τη διχοτόμηση του ρόλου τους και τη νομοτελειακή κατάληξη στο ξέσπασμα του Β'Παγκοσμίου και το σκηνικό που διαδέχθηκε το τέλος αυτού.


(Συνεχίζεται...)

 

[Bhutia]

Εκτός των αποκλίσεων από τα κείμενα του Wedekind,το libretto του Berg συγκεντρώνει ένα σύνολο απιθανοτήτων και αντιφάσεων τις οποίες αφήνει μετέωρες στη συνείδηση του θεατή.Οι πλέον χαρακτηριστικές είναι οι εξής:

-Στην πρώτη σκηνή η κεντρική ηρωίδα δηλώνει ξεκάθαρα στο ζωγράφο ότι το πραγματικό της όνομα δεν είναι ΄΄Nelly΄΄ αλλά ΄΄Lulu΄΄.Ο Walter τότε της αντιγυρίζει ότι θα την αποκαλεί ΄΄Eva΄΄ έτσι και αλλιώς.

-Κατά το διάλογο της Lulu με το Schon πριν το θάνατο του ζωγράφου αφήνεται να εννοηθεί ότι της είναι παντελώς άγνωστη η μέλλουσα γυναίκα του.Η συζήτηση με το ζωγράφο μαρτυρά το αντίθετο και μάλιστα στην επόμενη σκηνή του θεάτρου η αντίζηλος της Lulu παρουσιάζεται με διαφορετικό όνομα από αυτό που είχε προηγούμενα ειπωθεί.

-Ο χρονικός εντοπισμός της περιβόητης "επανάστασης στο Παρίσι" και ο αλλόκοτος διάλογος που έχει η Lulu με τον Alwa πάνω από το πτώμα του ζωγράφου.

-Η υπόθεση της όπερας φαίνεται να περιστρέφεται γύρω από το γράψιμο του ιδίου του έργου.Ο Αlwa μάλιστα συστήνεται ως συνθέτης της.

-Την πρώτη φορά που ο Alwa λέει πως την αγαπά,η Lulu του εξομολογείται ότι εκείνη είχε δηλητηριάσει τη μητέρα του.Η δήλωση αυτή θα περάσει σα να μην έγινε ποτέ!Στην πρώτη πράξη ο Alwa έχει κάνει επίσης γνωστό πως η μητέρα του είχε πεθάνει από φυσικά αίτια πριν την είσοδο της Lulu στην οικογένειά του.

-Η μεταστροφή της στάσης του Alwa,ο οποίος αρχικά την παραδίδει χωρίς δισταγμό στις αρχές γιά να υποβοηθήσει με την ίδια θέρμη λίγο καιρό αργότερα ένα εξωπραγματικό σχέδιο απόδρασης.Εντύπωση εξωφρενικού αφήνει και η διάρθρωση της ερωτικής σκηνής που ολοκληρώνει τη δεύτερη πράξη.

-Moλονότι ήταν φυγάς στο Παρίσι,διατηρούσε έναν εξεζητημένο τρόπο ζωής που την έκανε εύκολο στόχο εκβιασμού από τον προαγωγό.

-Η επιχειρηματολογία του τραπεζίτη λίγο πριν και μετά την πτώχευση.Όταν μάλιστα ένας από τους παριστάμενους αναρωτιέται γιά την ασφάλεια της μαζικής επένδυσης στη μετοχή της Jungfrau,αυτός τον καθησυχάζει υπερηφανευόμενος ότι οι τραπεζικοί είναι ειδήμονες σε τέτοια θέματα...

-Το σχέδιο στην τρίτη πράξη σύμφωνα με το οποίο ο Schigolch-αν και δεν μπορούσε ν'ανέβει μιά σκάλα δίχως να κοντοσταθεί- θα έβγαζε εκτός μάχης τον ακροβάτη που είχε κτηνώδη φυσική κατάσταση.

-H παραπάνω από ΄΄βολική΄΄διαφυγή του Schigolch λίγο πριν την έλευση του Jack.

-Οι πελάτες-σωσίες των νεκρών συζύγων και το φινάλε της όπερας:παρά το μέγεθος της ανδρικής λατρείας γιά τη Lulu στο οποίο βασίζεται κιόλας η κυκλική εξέλιξη της υπόθεσης,ο τελευταίος λόγος ανήκει-αντί της κεντρικής ηρωίδας- στο θρήνο της λεσβίας κόμισσας που δεν κατάφερε να την κρατήσει ασφαλή...


Η δράση μετατίθεται από μιά απροσδιόριστη γερμανική μητρόπολη κατόπιν στο Παρίσι και τέλος στο Λονδίνο,πλάθοντας ένα σουρρεαλιστικό τοπίο:οι χαρακτήρες και το σκηνικό είναι μεν βγαλμένα από την πραγματική ζωή,αλλά η αφήγηση δεν ενθαρρύνει το κοινό να συμπάσχει μαζί τους.Η συντελούμενη από τις μουσικές δομές ανάμειξη του θεατή υπονομεύεται ηθελημένα από μιά πλοκή η οποία τον αποτρέπει από το να τη λάβει στα σοβαρά.Ο επιτηδευμένος παραλογισμός των ηρώων εμποδίζει την άρση της δυσπιστίας του κοινού γιά την αληθοφάνεια των γεγονότων.Μάλιστα όσο αρτιότερη γίνεται η ερμηνεία των ρόλων,τόσο εντονότερα περνά στο θεατή η αίσθηση της ικανότητας των χαρακτήρων ν'αυταπατώνται επί σκηνής κατά τον ίδιο τρόπο που τείνει να πείθει και ο ίδιος τον εαυτό του γιά όσα τον περιτριγυρίζουν στη δική του καθημερινότητα.

Αφού έχουν συναινέσει ενδόμυχα στη διφορούμενη πρό(σ)κληση του θηριοδαμαστή να γνωρίσουν από πρώτο χέρι τη βαναυσότητα του κόσμου της Lulu,έρχεται το σχόλιο του Alwa γιά τα συγκεντρωμένα ΄΄θηρία εν ώρα διανομής φαγητού΄΄ να συνδέσει την ηδονοβλεπτική διάθεση του φιλοθεάμονος κοινού της όπερας με τους φανταστικούς θεατές της παράστασης που δίνει η κεντρική ηρωίδα εντός αυτής.Φέρνει έτσι το κοινό αντιμέτωπο με τη διαπίστωση ότι στην πραγματικότητα αποτελεί και το ίδιο αναπόσπαστο κομμάτι του θηριοτροφείου,ισότιμο με τους εκτιθέμενους χαρακτήρες!Τα διπλά μέτρα και σταθμά που χαρακτηρίζουν την κοινωνία της Lulu επεκτείνονται στη διχοτομημένη θεώρηση που εφαρμόζουμε κι εμείς στην καθημερινή μας ζωή-λ.χ. αποδοκιμάζουμε από τη μία τις παραβάσεις των κανόνων,θα θέλαμε όμως από την άλλη να είμαστε στη θέση όσων ευδοκιμούν χάρη σ'αυτές ή με τα λόγια ξεσπάμε ενάντια στα κακώς κείμενα,οι πράξεις μας όμως(κι ενίοτε η απουσία αυτών) τους παρέχει ακόμα μεγαλύτερη ισχύ.

Η εξέλιξη του έργου μας υποχρεώνει να ταυτιστούμε συμπονώντας την κεντρική ηρωίδα μονάχα στην τελευταία πράξη,όταν μας προτρέπει ν'αναγνωρίσουμε την υποκρισία που εμφανίζουν τα μέλη του περίγυρου,εκδικούμενοι τη Lulu γιά τις αυταπάτες που oι εταίροι τους προέβαλλαν.Η άρνηση των άλλων χαρακτήρων-πλην του Schigolch- ν'αποδεχθούν τόσο την κεντρική ηρωίδα όσο και τους εαυτούς τους γι αυτό ακριβώς που είναι οδηγεί τον ένα μετά τον άλλο στην καταστροφή.Καθώς η ίδια Αρχή ανακυκλώνεται ασταμάτητα σε κάθε σκηνή,το έργο μετατρέπεται σ'ένα γκροτέσκο γαϊτανάκι θανάτου κι εκμαυλισμού συνειδήσεων.Η ατέρμονη κυκλική εξέλιξη και οι εξωφρενικές εκτροπές της πλοκής υποβιβάζουν τους ήρωες σε πιόνια,ανίκανα να κουμαντάρουν τις τύχες τους.Αιχμάλωτοι ο καθένας χωριστά ενός ιδιότυπου ΄΄αυτισμού΄΄,αδυνατούν να έλθουν σε ουσιαστική συννενόηση μεταξύ τους,γίνονται όμως όλοι μαζί συνένοχοι αφού δεν αγωνίζονται να διασπάσουν το ζοφερό κλοιό των γεγονότων που τους πολιορκούν.Η επιβίωση του γλοιώδους Schigolch εξηγείται ακριβώς από την ανατριχιαστική παραδοχή ότι μπορεί ο τρέχων κύκλος να ολοκληρώνεται με το θάνατο της Lulu,όμως δεν έχουμε δει παρά μονάχα ένα επεισόδιο από τη διαρκώς εξελισσόμενη αλληλουχία των γεγονότων.Ο φαύλος κύκλος της χρεωκοπίας θ'ανανεώνεται χάρη σ'αυτόν εις το διηνεκές,με νέες πρωταγωνίστριες και αντίστοιχα επεισόδια σε αλυσιδωτή παράθεση όπως οι σειραϊκές αλληλουχίες της όπερας,εμπλέκοντας κάθε φορά και άλλους χαρακτήρες έτοιμους να διαπράξουν ανάλογα σφάλματα έστω και υπό παραλλαγμένες συνθήκες...

Η ύστατη κατάθεση του Alban Berg προσαρμόζει σαρδόνια τους μηχανισμούς του λυρικού θεάτρου στις συνθετικές του επινοήσεις,κατορθώνοντας ν'ανατρέψει όσα πρέσβευε η μέχρι τότε παράδοση της όπερας. Μέσα στο μυθολογικό κουτί της Πανδώρας έμεινε κλεισμένη η ελπίδα.Στον απαισιόδοξο επίλογο του δικού του έργου ο συνθέτης περικλείει μιά ελπίδα,προκαλώντας εμάς ν'απορρίψουμε την κουτοπονηριά και να φανούμε ικανότεροι από τους ανυπεράσπιστους ήρωες που δεν θωράκισαν εαυτούς από τη βαρβαρότητα ώστε ν'ανέτρεπαν την προκαταβαλλόμενη μοίρα μέσα στην οποία βρίσκονται παγιδευμένοι.

 

[argi]

Απάντηση: Lulu:Αλληγορικές αποβράσεις συστημάτων στις Αρχές του 21ου αιώνα...

τεος εισαι ...(Ala λειντι αντζι)

 

[ΑΝΔΡΕΑΣ Κ.]

Απάντηση: Lulu:Αλληγορικές αποβράσεις συστημάτων στις Αρχές του 21ου αιώνα...

Δεν χορταινω να διαβαζω.
Η δουλεια που εχεις κανει ειναι απιστευτη!

 

[DoomSword]

Απάντηση: Lulu:Αλληγορικές αποβράσεις συστημάτων στις Αρχές του 21ου αιώνα...

Μπουτια, ολα αυτα τα εγραψες για το avsite ή ειναι καποιο δοκιμιο/μελετη που ετοιμαζεις για δουλεια/πανεπιστημιο κλπ και το μοιραζεσαι μαζι μας;

οπως και να εχει, ειναι απιστευτη η αναλυση σου

κριμα που ο δισκος του Λου Ρηντ με τους Μεταλλικα ειναι εντελως απαλευτος

 

[Bhutia]

Απάντηση: Lulu:Αλληγορικές αποβράσεις συστημάτων στις Αρχές του 21ου αιώνα...

Μπουτια, ολα αυτα τα εγραψες για το avsite ή ειναι καποιο δοκιμιο/μελετη που ετοιμαζεις για δουλεια/πανεπιστημιο κλπ και το μοιραζεσαι μαζι μας;
οπως και να εχει, ειναι απιστευτη η αναλυση σου
κριμα που ο δισκος του Λου Ρηντ με τους Μεταλλικα ειναι εντελως απαλευτος

H πρόσφατη κυκλοφορία των Lou Reed & Metallica δίνει ευκαιρία γιά ένα άρθρο-περιπλάνηση (με απροσχεδίαστη κατάληξη:612 στο διαβρωτικό σύμπαν της "Lulu"(...)

Μην υποτιμάς το avsite και τους εαυτούς μας...Ευχαριστώ όμως πολύ γιά τα καλά λόγια.
Κρίνεται βέβαια αναγκαίο να εξηγήσεις εδώ,υπό ποία ακριβώς έννοια θεωρείς το πόνημα των Lou Reed & Metallica "εντελώς απάλευτο";