Συντάσσοντας ένα ακοόγραμμα

[Costas Coyias]

Εχθές το απογευματάκι πήγα με το φίλο μου το Μήτσο να κάνουμε ένα ακοογραμματάκι. Από εδώ τον είχα, από εκεί τον είχα τις τελευταίες μέρες, τελικά τον κατάφερα χτες. Μιας που έχει επανειλημμένως αναφερθεί το ακοόγραμμα στις συζητήσεις μας, είπα να γράψω λίγες γραμμές για την όλη διαδικασία, καθώς επίσης και τη χρησιμότητά του.

Όπως υποδηλώνει και το όνομά του, το ακοόγραμμα είναι ένα διάγραμμα που αναπαριστά την οξύτητα της ακοής του υπό εξέταση ανθρώπου. Λέγοντας οξύτητα της ακοής, εννοούμε την ικανότητα του ανθρώπου να ακούει ήχους χαμηλής στάθμης, σε όλο το ακουστικό φάσμα, αλλά κυρίως σε εκείνο το τμήμα του, όπου υφίστανται οι περισσότεροι ήχοι, δηλαδή στο διάστημα 100 – 12000Hz. Όπως είναι γνωστό, η ακοή είναι μια καθαρά μηχανική διαδικασία, και συνίσταται στην ανίχνευση της παρουσίας ηχητικής πίεσης στον αέρα από τα ακουστικά αισθητήρια του ανθρώπου, αλλά και άλλων οργανισμών, βεβαίως. Από τη φύση της, αυτή η διαδικασία επιφέρει μόνιμες βλάβες στα αυτιά, σε συνάρτηση με το χρόνο, όσο ο οργανισμός μεγαλώνει, ενηλικιώνεται και γερνά. Λόγω αυτής της μόνιμης φθοράς, αλλά και λόγω της γήρανσης του νευρικού συστήματος και των διαφόρων παθήσεων που ενδέχεται να ανακύψουν, η ακοή του ανθρώπου βαίνει μειούμενη συν τω χρόνω, αλλοιώνεται, και είναι αυτή ακριβώς η αλλοίωση που επιχειρεί το ακοόγραμμα να αναπαραστήσει, λαμβάνοντας ως σημείο αναφοράς την ακοή ενός φυσιολογικού ανθρώπου ηλικίας 18 ετών, ο οποίος έχει δεχθεί φυσιολογικό ακουστικό φόρτο, μέσα στα 18 χρόνια της ζωής του. Φυσικά, ένας 18χρονος που κάνει clubbing από τα 14-15 του υπό συνθήκες ηχητικής στάθμης της τάξης των 115-118 dB, δεν έχει φυσιολογική ακοή, απέχει πάρα πολύ από το σημείο αναφοράς, με βάση το οποίο συντάσσεται το ακοόγραμμα.

Εν ολίγοις, η διαδικασία διεξαγωγής της ακοομέτρησης γίνεται ως εξής:

• Ο ακροατής τοποθετείται σε ανηχοϊκό θάλαμο, ώστε να μην ακούει τους ήχους του περιβάλλοντος, και φορά ένα ζεύγος ακουστικά audio.
• Έξω από τον ανηχοϊκό θάλαμο, ο εξεταστής χειρίζεται τον ακοογράφο, στον οποίον είναι συνδεδεμένα τα ακουστικά.
• Χρησιμοποιώντας τον ακοογράφο, ο οποίος είναι κατ’ ουσίαν μια γεννήτρια συχνοτήτων, ο εξεταστής παράγει έναν τόνο συγκεκριμένης συχνότητας, και σε στάθμη τόσο χαμηλή, ώστε αυτή να αντιστοιχεί στο κατώφλι ακουστότητας του νεαρού υγιούς ανθρώπου, και ρωτάει τον ακροατή εάν ακούει τον τόνο από τα ακουστικά του. (Μέσα από τα ακουστικά του, ο ακροατής ακούει και τη φωνή του εξεταστή, που του μιλάει με μικρόφωνο, ενώ γνέφει για να απαντήσει).
• Εάν ο ακροατής δεν ακούει τον τόνο, ο εξεταστής αυξάνει τη στάθμη βηματικά, έως ότου προσδιορίσει το κατώφλι ακουστότητας του ακροατή, δηλαδή εκείνη τη στάθμη, στην οποία ο ακροατής ξεκινά να ακούει τον τόνο.

Η παραπάνω διαδικασία διεξάγεται χωριστά για καθένα από τα αυτιά του ακροατή, και σε κάποιες αντιπροσωπευτικές συχνότητες, οι οποίες διαφέρουν από ακοογράφο σε ακοογράφο. Υπάρχουν ακοογράφοι που παράγουν συχνότητες έως 8KHz, άλλοι που ανεβαίνουν μέχρι τα 10, ενώ κάποιοι έχουν και έως τα 12KHz.

 

[Costas Coyias]

Μετά το πέρας της διαδικασίας, συντάσσεται το ακοόγραμμα, που είναι της μορφής που βλέπετε στην εικόνα. Στον οριζόντιο άξονα παρατίθενται οι συχνότητες στις οποίες εξετάσθηκε ο ακροατής, και στον κατακόρυφο μετράται η ευαισθησία του κάθε αυτιού, σε dB. Το σημείο αναφοράς, το ιδανικό σημείο, βρίσκεται στα 0 dB. Εάν ο ακροατής επιτύχει σε κάποια συχνότητα τιμή υψηλότερη από 0 dB, αυτό σημαίνει ότι στη συγκεκριμένη συχνότητα έχει ακοή ακόμη πιο ευαίσθητη από το κανονικό. Για παράδειγμα, μια επίδοση +5 dB, σημαίνει ότι ο ακροατής ακούει τη συγκεκριμέρνη συχνότητα σε στάθμη χαμηλότερη κατά 5 dB από τον ιδανικής ακοής ακροατή. Αντιθέτως, μια επίδοση -15dB σημαίνει ότι, για να ακούσει τον τόνο της συγκεκριμένης συχνότητας ο ακροατής, αυτή πρέπει να έχει ηχητική πίεση υψηλότερη κατά 15dB από την ηχητική πίεση που είναι σε θέση να αισθανθεί ο ιδανικής ακοής ακροατής. Δηλαδή, με άλλα λόγια, το ακοόγραμμα είναι κατ’ ουσίαν η απόκριση συχνότητας των αυτιών του ακροατή.
Ένα αξιοσημείωτο θέμα είναι αυτό της ομοιότητας της απόκρισης μεταξύ των αυτιών του ακροατή. Είναι μάλλον σπάνιο να συναντήσει κανείς ενήλικα με όμοια απόκριση μεταξύ των αυτιών του, καθώς αυτά φθείρονται με διαφορετικό ρυθμό, ή και σε διαφορετική συχνότητα, κάτι που μεταξύ άλλων οφείλεται σε κοινωνικούς, εργασιακούς παράγοντες. Για παράδειγμα, ένας οδηγός που ακούει τον κινητήρα από εμπρός και δεξιά του και τον αεροδυναμικό θόρυβο του αυτοκινήτου περισσότερο αριστερά του, δέχεται διαφορετικής ποιότητας ακουστικό φόρτο σε καθένα από τα αυτιά του. Το ίδιο συμβαίνει μάλλον με όλους μας, όσον αφορά τη χρήση του τηλεφώνου, που συνηθίζουμε να το κρατάμε με κάποιο συγκεκριμένο χέρι.

 

[Costas Coyias]

Ας δούμε μερικές λεπτομερείς φωτό από τον ακοογράφο που είχαμε στη διάθεσή μας. Όπως βλέπετε, πρόκειται για πολύ παλιό μοντέλο, προερχόμενο από τον πατέρα του Μήτσου, συνταξιούχο ΩΡΛ. Είναι κατασκευή των τελών της δεκαετίας του ’50, υλοποιημένος εξ ολοκλήρου με λάμπες, των οποίων το ενεργό κύκλωμα είναι θωρακισμένο. Εδρεύοντας στο Essen, η Beoton εξακολουθεί να υπάρχει έως σήμερα, και παράγει προϊόντα που σχετίζονται με τη βαρηκοΐα.

 

[Costas Coyias]

Ένα από τα δύο χειριστήρια σε κοντινό πλάνο. Είναι περιστροφικός βηματικός επιλογέας χωρίς καστάνια, και η βαθμονόμηση που μας ενδιαφέρει εδώ είναι αυτή που σημαίνεται με το βέλος. (Η αριστερόστροφη βαθμονόμηση στο μαύρο περιθώριο αντιστοιχεί στην παραγωγή λευκού θορύβου). Όσο πιο δεξιά γυρίσει τον επιλογέα ο εξεταστής, τόσο πιο δυνατά θα παίξει τον τόνο. Όσο πιο δυνατά ξεκινά η ακοή του ακροατή, τόσο χειρότερη είναι η ακοή του, στη συγκεκριμένη συχνότητα, η οποία επιλέγεται από τους αλληλοαναιρούμενους διακόπτες στην κάτω πλευρά του πάνελ. Παρατηρήστε στο λευκό πλήκτρο, στα δεξιά του επιλογέα. Το κουμπί αυτό διακόπτει στο ηχητικό σήμα που δέχεται ο ακροατής, ώστε ο εξεταστής να μπορεί να «ψαρέψει» τον ακροατή, ώστε να διασφαλίσει ότι δεν του λέει ψέμματα. Βλέπετε, τα προσφιλή σε εμένα τυφλά τεστ δεν είναι προϊόν διαστροφής ή κακίας, αλλά κοινής λογικής και επιστημονικής προσέγγισης.

 

[g.kar]

Οπότε είναι λάθος να χρησιμοποιούνται μικρόφωνα για την ψηφιακή ή την αναλογική ισοστάθμιση των ηχείων και του χώρου ακρόασης. Για να είμαστε σωστοί Θα πρέπει κανονικά να συμπεριλάβουμε και το ακουόγραμμα του ακροατή στην εξίσωση για να έχουμε ποιο αποτελεσματική διόρθωση. Αυτό βέβαια το σύστημα θα είναι σωστά ισοσταθμισμένο για έναν μόνο ακροατή.

Γιατί όμως δεν πάει κανείς στο γιατρό για ένα ακουόγραμμα ?
Ειδικά όσοι ασχολούνται με το Hi-Fi και το Hi-End θα έπρεπε να το είχαν μόνιμα μαζί τους σαν ένα είδος διαβατηρίου.

Δεν είναι κρίμα να χάνει κάποιος 15dB στα 1000 Ηz και να προσπαθεί να βελτιώσει το σύστημά του αγοράζοντας πανάκριβα μηχανήματα και καλώδια τα οποία δεν πρόκειται να τα ακούσει ποτέ όπως πρέπει ;

 

[Κώστας Φ.]

Απάντηση: Re: Συντάσσοντας ένα ακοόγραμμα

Δεν είναι κρίμα να χάνει κάποιος 15dB στα 1000 Ηz και να προσπαθεί να βελτιώσει το σύστημά του αγοράζοντας πανάκριβα μηχανήματα και καλώδια τα οποία δεν πρόκειται να τα ακούσει ποτέ όπως πρέπει ;

Μα, τι ρωτάς κι εσύ βρε Γιώργο... Είπαμε, είμαστε καταναλωτές πρώτα απ'όλα.

Πάντως αυτό που λες περί ισοστάθμισης ακούγεται πολύ καλό (pun intended). :respect:
Δεν είναι και κάτι δύσκολο, η τεχνολογία ήδη υπάρχει. Θα παίρνει το μελλοντικό Behringer/whatever και το ακοόγραμμα σε ψηφιακή μορφή (ένα αρχειάκι excel το οποίο το βάζεις σε USB stick και το "ταϊζεις" στον ισοσταθμιστή, για παράδειγμα) και θα κάνει ότι έκανε μέχρι σήμερις πάνω-κάτω με τη διαφορά ότι πλέον η όποια απόκριση του ζητήσουμε θα είναι αυτή που θα ακούσουμε πραγματικά και όχι απλά αυτή που θα φτάσει στη θέση ακρόασης. Και θα λέμε όταν καλούμε φίλους για ακροάσεις: "μην ξεχάσεις να φέρεις και το ακοόγραμμά σου μαζί". :mrgreen:

Αυτό βέβαια το σύστημα θα είναι σωστά ισοσταθμισμένο για έναν μόνο ακροατή.

It's a selfish sport anyway. :happy_4:

 

[Costas Coyias]

Οπότε είναι λάθος να χρησιμοποιούνται μικρόφωνα για την ψηφιακή ή την αναλογική ισοστάθμιση των ηχείων και του χώρου ακρόασης. Για να είμαστε σωστοί Θα πρέπει κανονικά να συμπεριλάβουμε και το ακουόγραμμα του ακροατή στην εξίσωση για να έχουμε ποιο αποτελεσματική διόρθωση.

Γιώργο, η καμπύλη ακοής του ακροατή δεν πρέπει να συνυπολογισθεί στο ακοόγραμμα. Να συζητήσουμε το λόγο;

 

[RDoherty]

Ο λόγος είναι ότι ο "αδύναμος κρίκος" (που λέει το άλλο thread) συνήθως (και εν προκειμένω) είναι το "ακατοίκητο" (που έλεγε και η Μαλβίνα η μακαρίτισσα) :happy_5:

 

[sp502]

Γιώργο, η καμπύλη ακοής του ακροατή δεν πρέπει να συνυπολογισθεί στο ακοόγραμμα. Να συζητήσουμε το λόγο;

Η καμπύλη αυτή δείχνει την σχετική ευαισθησία του αυτιού στο πεδίο
των συχνοτήτων, σε σύγκριση με αυτή ενός νέου ατόμου και όχι την
σχετική ευαισθησία μεταξύ των συχνοτήτων. Ως ευαισθησία ορίζουμε την ελάχιστη ισχύ εισόδου
με την οποία μπορεί να λειτουργήσει ένας δέκτης...
Τώρα, όταν τους φυσικούς ήχους τους ακούμε με αυτή την καμπύλη
αν προσπαθήσουμε να την διορθώσουμε τεχνητά σε ένα μόνο σύστημα
αυτό θα μας ακούγεται αφυσικό. Αν τώρα επέμβουμε στον δέκτη (τον άνθρωπο),
όπως για παράδειγμα με ένα ακουστικό βαρυκοΐας, τότε μπορούμε να
έχουμε τη διόρθωση για όλους τους εισερχόμενους ήχους, αλλά θυσιάζοντας
κάποια άλλα πράγματα.

Τώρα με αυτό το θέμα θα πρέπει να αναδειχθούν κάποια ζητήματα για
το κατά πόσο η ακρόαση σε χαμηλές στάθμες μπορεί να δώσει σωστή
αίσθηση του συχνοτικού περιεχομένου, ειδικά για άτομα μεγαλύτερης
ηλικίας...

 

[sp502]

Αγαπητέ Κώστα,
σε ποιό αυτί κρατάς περισσότερη ώρα το τηλέφωνο;
Έτσι ρωτώ μπας και βγει καμιά συσχέτιση με τη διαφορά
αριστερού - δεξιού αυτιού στις συχνότητες 3-6kHz.

 

[Costas Coyias]

Μα, είναι προφανές! Στο αριστερό. Από την πλευρά αυτή βουίζει και ο υπολογιστής που είχα κατά καιρούς, με εξαίρεση τον παλαίμαχο home micro, κάποτε...

 

[pankrok]

παραλλαγη της κλασσικης μεθοδου ως περιγραφηκε ανω , ειναι ο χειιριστης να επιλεγει (βρισκομενος παντα εκτος οπτικης επαφης του ασθενη ωστε να μην επιρρεαζεται βλεποντας τον να παταει κουμπια) τονους με "τυχαια" συχνοτητα ευρος και καναλι ωστε ο ακροατης να μην περιμενει να ακουσει κατι συγκεκριμενο. Η επιβεβαιωση της απαντησης γινεται με την χρηση ενος κουμπιου (ωστε να μην χρειαζεται ουτε το νευμα που μπορει να κουνησει τα ακουστικα απο το κεφαλι του ακροατη κατι ιδιαιτερα σημαντικο καθως οι σταθμες που μιλαμε εινια οριακα μικρες).
ο χειριστης λοιπον μπορει μεσω 80-100 μετρησεων να βγαλει την καμπυλη αποκρισης με μεγαλη ασφαλεια.
μεγαλη σημασια για ενα ακριβες αποτελεσμα εχει η απομονωση απο εξωτερικους θορυβους αλλα και η συγκεντροση του ακροατη ωστε να δουμε τελικα μεχρι που ακουει.

η καμπυλη αποκρισης των αυτιων δεν πρεπει σε καμια περιπτωση να ληφθει υποψην στην ισοσταθμιση ενος συστηματος γιατι τοτε θα προκυψουν αφυσικα αποτελεσματα. Αλλωστε χωρις καμια τετοια διορθωση αντιλαμβανεται ο ακροατης τον κοσμο, αν εχει προβλημα στο ενα αυτι προφανως δεν θα μπορει να εκτημησει σωστα την προελευση του ηχου η δε θα μπορει να αντιληχθει το μεσοχαμηλο σωστα κλπ.

αυτο που εχει σημασια ειναι να δει καποιος μεχρι που σταματα να αντιλαμβανεται διαφορες. Οπως καποιος με προβληματα ορασης δεν εχει νοημα να επενδυει 10χιλιαρικα σε προβολεα hdmi hd και κουκουρουκου τουμπανα ,ετσι και καποιος με προβλματα ακοης δεν εχι νοημα να επενδυει σε ακιρβα ηχοσυστηματα.

 

[pankrok]

Προστατευστε τα αυτια σας.
οταν πρεπει να εκτεθειτε σε θορυβο προσπαθηστε να φορατε ωτοασπιδες (οχι βυσματα, κανονικες μεγαλες). πχ αν χειριζεστε ηλεκτρικα η πνευματικα εργαλεια, οταν βρισκεστε σε εργοστασιο/εργοσταξιο/ναυπηγειο κλπ.
οχι για να ειστε χαιενταδες, αλλα για να διατηρησετε την ψυχικη σας ηρεμια

 

[preve]

Προστατευστε τα αυτια σας.
οταν πρεπει να εκτεθειτε σε θορυβο προσπαθηστε να φορατε ωτοασπιδες (οχι βυσματα, κανονικες μεγαλες). πχ αν χειριζεστε ηλεκτρικα η πνευματικα εργαλεια, οταν βρισκεστε σε εργοστασιο/εργοσταξιο/ναυπηγειο κλπ.
οχι για να ειστε χαιενταδες, αλλα για να διατηρησετε την ψυχικη σας ηρεμια

....και αποφύγετε μερικά clubs της παραλιακής! :happy_6:

Βρέθηκα κάποια στιγμή σε κάποιο που αποκλείεται να μην κουφαθεί κανείς.
Μιλάμε για πόνο...ενόχληση...όχι διασκέδαση.
Το ευτράπελλο ήταν οτι πολύς κόσμος καθόταν κολλητά στα ηχεία.
Αυτοί πρέπει να είναι τελείως κουφοί. :-o

 

[Κώστας Φ.]

Απάντηση: Re: Συντάσσοντας ένα ακοόγραμμα

η καμπυλη αποκρισης των αυτιων δεν πρεπει σε καμια περιπτωση να ληφθει υποψην στην ισοσταθμιση ενος συστηματος γιατι τοτε θα προκυψουν αφυσικα αποτελεσματα.

Πιστεύω πως όλα είναι θέμα συνήθειας. One will argue ότι αυτό που θα ακούσεις είναι τόσο αφύσικο όσο αφύσικο είναι αυτό που βλέπεις όταν είσαι στραβός και φορέσεις γυαλιά... :happy_4:

 

[g.kar]

Νομίζω ότι η καμπύλη ενός ακουογράμματος μας δείχνει τη διαφορά σε dB συγκριτικά με ένα "τέλειο αυτί". Δεν νομίζω ότι αυτή η καμπύλη αναπαριστά τα thresholds της ακοής μας σε σχέση με τη συχνότητα ή τα equal loudness contours. Προφανώς ο ακουογράφος έχει ενσωματωμένο κύκλωμα ισοστάθμισης ώστε το "τέλειο αυτί" να βγαίνει στο χαρτί σαν μια ευθεία γραμμή.

Ισχύει αυτό Κώστα ή όχι ;

 

[g.kar]

.... και είναι αυτή ακριβώς η αλλοίωση που επιχειρεί το ακοόγραμμα να αναπαραστήσει, λαμβάνοντας ως σημείο αναφοράς την ακοή ενός φυσιολογικού ανθρώπου ηλικίας 18 ετών, ο οποίος έχει δεχθεί φυσιολογικό ακουστικό φόρτο, μέσα στα 18 χρόνια της ζωής του.

Αυτό δε λέει το κείμενο ή κάνω λάθος ;

 

[g.kar]

Η φαινόμενη σωστή απόκριση στα 12 KHz (0dB) -και στα δύο αυτιά- μπορεί να οφείλεται είτε σε σφάλμα του ακουογράφου είτε σε υψήσυχνο και μόνιμο θόρυβο από κάποιες λυχνίες του κυκλώματος του ακουογράφου.

Κώστα, νομίζω ότι αυτός ο ακουογράφος είναι χαλασμένος ή θέλει καλιμπράρισμα. Δεν νομίζω ότι έχεις τόσο μεγάλο προβλημα. Εκτος κι αν μας κάνεις πλάκα και το ακουόγραμμα ανήκει σε κάποιον άλλο . Σε έχω ικανό για όλλα :happy_5:
Μήπως είναι του ........ του ... ;;;

 

[Costas Coyias]

Νομίζω ότι η καμπύλη ενός ακουογράμματος μας δείχνει τη διαφορά σε dB συγκριτικά με ένα "τέλειο αυτί". Δεν νομίζω ότι αυτή η καμπύλη αναπαριστά τα thresholds της ακοής μας σε σχέση με τη συχνότητα ή τα equal loudness contours. Προφανώς ο ακουογράφος έχει ενσωματωμένο κύκλωμα ισοστάθμισης ώστε το "τέλειο αυτί" να βγαίνει στο χαρτί σαν μια ευθεία γραμμή.

Ισχύει αυτό Κώστα ή όχι ;

Προφανώς όχι. Ο ακοογράφος παράγει τους τόνους σε διάφορες στάθμες, προσομοιώνοντας τις καμπύλες ίσης ακουστότητας Fletcher - Munson. Άλλωστε, αυτό είναι το σημείο αναφοράς της καλής ακοής.

 

[argi]

Απάντηση: Συντάσσοντας ένα ακοόγραμμα

αληθεια απο ποτε εχω μιλησει για ακοογραμματα ? και απο ποτε εκανα ακοογραμμα και γιατι ?